Ankara’da , Geleneksel Mesleklerden Biri Olan Yorgancılık ile ilgili olarak Kemal Sünger, Ayşe Görkem’den derlenen bilgiler.
- Derleyen: Melike S. Arık
- Derleme yeri ve tarihi: Emek/Ankara (Emek Yorganevi), 03.05.2004
- Kaynak kişi: Kemal Sünger, Maçka/Trabzon doğumlu, 62 yaşında.
- Mesleği kaç yıldır yaptığı: 40 yıldır yapmaktadır.
- Mesleği kimden öğrendiği: Ağabeyinden öğrenmiş, ağabeyi de ustalarından öğrenmiştir.
- Mesleği kimlere öğrettiği: Oğluna öğretmiştir. O da çalışmaktadır.
Ankara yöresinde yorgancılık halen devam etmekte ve el yapımı yorganlar yöre halkı tarafından günümüzde de kullanılmaktadır.
Yorgan Yapımında Kullanılan Araç-Gereçler
Yorgan yapımında kullanılan araçlar yün, pamuk, astar, saten, dikiş makinesi, iğne elyaf, iplik, kantardır. Yorgancılık basit araçlar kullanılarak icra edilen bir zanaattır.
Yorgan Yapım Tekniği
Pamuk, yün, astar gibi malzemeler toptancıdan elde edilir. Modeller, istek üzerine seçilir.
Öncelikle yorganın yüzü olacak olan saten serilir, satenin üzerine astar, astarın üzerine yün konulur. Yünlerin altına elyaf konulur, çünkü elyafın yapışkan özelliği vardır. Böylelikle yün dışarı taşmaz.
Bu işlemlerden sonra bu yerleştirilen malzemeler ters çevrilir, yani ters yüz edilir. Yorganın dikilmesine kenardan başlanır. Yünün kaymaması için aralıklı olarak dikilir. Buna “teyil” denir. Kenar sırası çekilir, çizimi olur, çizildikten sonra bir köşesinden başlanır. Kalıplar kenarlara yerleştirilen ve çizilen yerden dikilir. Müşterinin seçtiği desene göre yorgana desen çizilir. Böylece yorgana son şekli verilmiş olur. (F: 18) Ayrıca yorgancılarda yorgan yanında yastık, seccade, iğnelik de yapılmaktadır.
Meslekle İlgili Sorunlar
Ankara Bahçelievler’de 13 yorgancıdan sadece üç yorgancı kalmıştır. Getirisi az olduğu için yorgancılık mesleği tercih edilmemektedir.
Ankara, Şereflikoçhisar’da Yorgancılık
- Derleyen: Dilşat Güven
- Derleme yeri ve tarihi: Şereflikoçhisar, 2004
- Kaynak kişi: Ayşe Görkem, 1958 Şereflikoçhisar doğumlu, ilkokul mezunu.
- Mesleği kaç yıldır yaptığı: 20 yıldır yapmaktadır.
- Mesleği kimden öğrendiği: Komşusundan öğrenmiştir.
Yorgan yapımında kullanılan malzemeler şunlardır: iğne, iplik, kaput bezi, ipek saten kumaş, patiska, işleme, dantel, leğen, değnek ve tokaç.
Yorgan; astar dikimi, sırıma, yüzleme (kaplama) gibi aşamalarından geçerek oluşturulmaktadır. Yorgan yapımı üç gün sürmektedir. Ev odalarında, tandırlarda ya da balkonlarda temiz bir ortamda yapılmaktadır. Tek kişilik, çift kişilik, çeyizlik, sünnetlik, kanepelik ve karyolalık gibi çeşitleri vardır.
Kaynak kişinin anlattığına göre, yorganın uğur getirmesi için (bir nevi nazara karşı), orta noktasına bir kumaş parçası dikilmesi yaygın bir gelenektir. Bu parça çok küçük olup altıgen şeklindedir. Rengi ise yeşil, mavi, pembe gibi koyu ve canlı olmalıdır.
Yorganın başına “yorgan ağzı” denilen dantel ve işlemelerle bezenmiş bir başlık geçirilir.
Gazi Üniversitesi Türk Halkbilimi Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayınları Türkiye’de 2004 Yılında Yaşayan Geleneksel Meslekler Kitabı, ( M. Öcal Oğuz, Emine Aydoğan, Nilgül Aytuzlar, Tuba Saltık Özkan