Antlaşma ne demek kısa bilgi. Antlaşma kim, nasıl hazırlar, özellikleri nelerdir? Antlaşma çeşitleri nelerdir, Antlaşma nasıl yürürlüğe girer?
Antlaşma: İki ya da daha çok uluslararası. hukuk kişisi arasında (devletler, uluslararası kuruluşlar) uluslararası hukuk kurallarına göre düzenlenen yazılı anlaşma.
ANTLAŞMA. Antlaşmak eylemi iki veya daha fazla devletin, aralarında kararlaştırdıkları esaslara uygun olarak hareket etmeyi kabul etmeleridir.
Antlaşma; görüşmelerin yapılması, ilgili metnin hazırlanmasından sonra, yetkili organlarca onaylanması aşamalarından geçerek gerçekleşir. Bir antlaşma, tarafları, antlaşma metninde aksi bir madde yer almadığı taktirde şayet varsa sömürgeleriyle birlikte yükümlülük altına sokar. Antlaşmaların yürürlükten kalkması; birinin tek taraflı iradesiyle olur. Antlaşma ikiden fazla taraf arasında yapılmışsa, sadece antlaşmayı bozan taraf antlaşma dışında kalır, ülkelerin ortadan kalması veya parçalanması ile de bağlı oldukları antlaşmalar son bulur. Ancak, parçalanma sonucu ortaya çıkan yeni devletler, kendilerini daha önceki antlaşmalara bağlı sayabilirler.
Tarihte bilinen ilk yazılı antlaşma, Mısır ve Hitit devletleri arasında, Kadeş Savaşı’ndan sonra yapılan Kadeş Antlaşmasıdır (Mö 1270).
Dünya tarihinde bilinen en eski uluslararası antlaşma, Hitit kralı Hattuşili ile Mısır Kralı Ramses arasında 1238 tarihinde imzalanmış olan antlaşmadır.
Bu “kardeşlik dostluk” antlaşması özellikle saldırmazlık ve her birinin toprak bütünlüğüne saygıyla ilgili bükümlerle asilere karşı ortak bir savunmayı sağlayacak savunma ittifakına, ayrıca haklarındaki af durumu saklı kalmak kaydıyla siyasal mültecilerin geri verilmesine ilişkin hükümler içeriyordu. Antlaşma, her iki ülkenin tanrılarının kutsal güvencesi altına alınmıştı.
Antlaşmalar önceleri, nesnel ve genel kurallar koyan yasa-antlaşmalar ve taraflar için karşılıklı yükümlülükler doğuran akıt-antlaşmalar olarak ikiye ayrıldı. Ancak fazla yapay olan bu ayrım daha sonra terk edildi. Antlaşmalar günümüzde daha çok katılan tarafların sayısına göre (iki-taraflı ve çok -taraflı diye) sınıflandırılır. Bu konu artık antlaşmalar hukukuna ilişkin 1969 Viyana sözleşmesi ne göre düzenlenmektedir
Antlaşmaların hazırlanması ve imzalanması. Antlaşmaların hazırlanmasında ilk aşama, yazılı metnin ortaya çıkarılmasına yönelik görüşmelerdir. Antlaşma metninde çoğu kez, gerekçelerin sunulduğu bir giriş bulunur. Girişi, maddeler halindeki esas metin izler. Antlaşma hükümlerinin uygulanma biçimi ekler bölümünde yer alabilir Nihai metnin saptanması iki şekilde olabilir: Paraf ve imza. Gayrı-resmi yol olan paraf (misyon şeflerim ad ve soyadlarının baş harflerinin yazılması) geçici ya da ek bir resmiyet sağlar. Resmi yol olan imza ise antlaşma metnini saptamaya yetkili olan misyon şeflerinin adlarının antlaşmaya konmasıdır.
•Yürürlüğe giriş. Antlaşmaların yürürlüğe girmesi son hükümlerdekı koşullara bağlıdır; antlaşmalar ya basit imza ile, ya da onay belgelerinin verilmesi ile yürürlüğe girerler. Onaylama, antlaşma yapmaya yetkili iç hukuk organlarının işidir. Birçok ülkede yürütmenin antlaşmayı onaylama yetkisi vardır, ancak önemli antlaşmalar için parlamentonun bu onaylamaya izin vermesi gerekir. Çok-taraflı antlaşmalarda yürürlük, ancak belirli sayıda onaylama işleminin gerçekleştirilmesiyle sağlanır. Bütün antlaşmaların Birleşmiş milletler ğenel sekreteri nezdinde tescil ettirilmesi gereklidir. Çok-taraflı antlaşmalarda, görüşmelere katılmayan devletler, antlaşmaya sonradan onaylama yoluyla katılabilirler; bu tür antlaşmalara “açık antlaşma” adı verilir.
• Etkileri- Antlaşmalar yalnızca taraf devletleri bağlar. Ancak bunun bazı ender istisnaları vardır: “nesnel durum” yaratan antlaşmalar (sınır değiştirme, tarafsızlaştırma) ve daha önceki bir antlaşmaya konan “en çok gözetilen ulus kaydını uygulayarak üçüncü bir devlete hak yaratan antlaşmalar. Antlaşmalardan doğan yükümlülükler, çekince ya da çekinceye itirazlarla azaltılabilir.
• Değiştirilmesi ve sona ermesi. Son hükümler bölümü çoğunlukla antlaşmaların değiştirilme ve sona erme nedenleri ve biçimleriyle bunların yürürlük sürelerini düzenler Sözleşmede öngörülen durumlar dışında antlaşmalar, ya tarafların ortak rızasıyla (ilga) ya taraflardan birinin ağır bir ihlaliyle ya da dış koşulların etkisiyle sona erer (savaş, mücbir sebep, antlaşmayı hükümsüz kılan emredici bir kuralın ortaya çıkışı, antlaşma koşullarında köklü değişmelerin meydana gelmesi vb.)
• Antlaşmaların uluslararası hukuktaki yeri Antlaşmalar, bugün uluslararası hukukta uyulması zorunlu kuralların sayı olarak en önemli kaynağını oluştururlar. Kurallar aşamasında antlaşmalar teamüllerle aynı düzeydedirler ve emredici hukuk kurallarına bağlıdırlar. (Viyana sözleşmesinde yer alan bu hüküm bazı devletler tarafından eleştirilmekte ve uygulanması çok güç görünmektedır.)
Türk hukukunda, usulüne göre yürürlüğe konmuş antlaşmalar yasa hükmündedir. Ancak bunlar hakkında anayasaya aykırılık iddiasıyla Anayasa Mahkemesi’ne başvurulamaz.
Antlaşma çeşitleri nelerdir?
- Barış antlaşması, bir harbe kesin olarak son vererek, savaşan devletler arasında olağan ilişkileri tekrar kuran sözleşme.
- Dostluk antlaşması, devlet ilişkilerinin dostluk hislerinden yararlanacağı ve anlaşmazlıkların barış yoluyle halledileceği konularda yapılan ve karşılıklı taahhütleri taşıyan sözleşme.
- Hakem antlaşması, iki veya daha çok devletin, aralarında çıkacak anlaşmazlıkların tamamını veya bazılarını halletmek için baş vuracaklarını kabul ettikleri sözleşme.
- İkamet antlaşması, taraf devlet vatandaşlarının, karşılıklı olarak, ikamet, ticaret ve genellikle iktisadi faaliyet şartlarını düzenleyen sözleşme.
- İttifak antlaşması, taraf devletler arasında diplomatik ve gerektiğinde askeri işbirliği yapmak amacıyla yapılan sözleşme.
- Ticaret antlaşması, taraf devletler, vatandaşları arasında ticari muameleleri ve mal alışverişini düzenleyen sözleşme
Antlaşmaların yapılışı konusunda Türk sistemi. 1961 Anayasası, antlaşma yapma yetkisini sadece yasama organına veren 1924 Anayasası sisteminden ayrılmış ve Türkiye cumhuriyeti adına devletlerle ve milletler arası kurullarla antlaşmalar yapmak, bunları onaylamak ve yürürlüğe koymak yetkisini yasama ve yürütme organları arasında paylaştırmıştır. Milletlerarası antlaşmaları, yürütme organının başı olan Cumhurbaşkanı onaylar ve yayımlar.