Arap Oyunu Nedir? Arap Oyunu Nasıl Oynanır Özellikleri Nelerdir? Türkiye’nin her tarafında çeşitli şekillerde oynanan bir halk oyunu
Arap Oyunu: Türkiye’nin her tarafında çeşitli şekillerde oynanan bir halk oyunu. Bu oyuna Arap, Arabi oyun, Arap havası, Arapoğlu da denir. Belli bir konusu, kişileri ve kıyafetleri bulunan bu oyun, meydanlarda ve düğünlerde bir tiyatro eseri olarak oynandığı gibi, müzik eşliğinde taklitli bir pantomim olarak da gösterilir. Sinsin oyunundaki gibi. ateş etrafında iki hasım grubun mücadelesini canlandıran bir halk dansı çeşidine de rastlanmaktadır. Oyuncular. konunun gerektirdiği tipleri canlandırabilmek için makyaj yaparlar.
Bu oyunun, Ankara’da, Edirne’de, Eskişehir’de, Gaziantep’te, Silifke’de, Türkmenler arasında Kayseri’nin Hırka köyünde, Konya’da, Ordu’da, Samsun’da, Sivas’ın Çepni köyünde, Tokat’la, Urfa’da ve Güney Türkmen oymaklarından Barak ve Elbeyliler arasında oynandığı tespit edilmiştir.
Ankara’da oyun, sırtına bol bir palto giyen, paltonun altına da bir minder sokarak kamburlaşan bir tek kadın tarafından oynanır. Oyuncu kadın önceden yüzünü siyahla boyar, gözlerinin altına un sürer. Defi eline alıp aşağıdaki manileri söyleyerek oyunu sürdürür.
Yaha arap oğlu, arap oğlu, Git Şam’a doğru, Şam’a doğru, Damdan düştü bir kedi, Pişmiş tavuğu yedi, Arabı da şak, arabı da şak şak.
Edirne’de görülen Arap oyunu, taklitli, çalgılı ve türkülü bir halk dansıdır. Bir veya birkaç kişi tarafından oynanan iki şekli vardır. Yüzü siyaha boyanmış bir kişi tarafından oynanan oyunda bir de … vardır. Birkaç kişi tarafından oynanan çeşidinde şu kişiler bulunur: Arap, kadın şekline giren erkek oyuncu, süpürgeli oyuncu, Arabın ağzına püskürtmek üzere su veren kişi ve çalgıcılar. Oyun sırasında söylenen türkülerden bir örnek:
Arap gelir Mısır’dan, Şapkası vardır hasırdan.
Silifke’de seyredilen Arap oyunlarında şu kişiler tespit edilmiştir: Arap, efeler, kızlar. kadı. kel kız, oymak ağası, uşak, sağlıkçı. çalgıcılar. Oyuna, Arab’ın nara atarak ortaya çıkmasıyla başlanır. Arap, elindeki değneği seyircilere vurarak meydanı genişletir. Sonra bir sürü maskaralıklar yaparak halkı güldürür. Bu sırada kızlarla birlikte efeler gelir. Efelerin başı sağ elini kaldırarak çalgıcıları susturur. Bu köyün yarı ak sakallısı kim diye sorar. Oymak ağası kalkıp Hoş geldiniz, emriniz mi var? diye karşılık verir. Efe başı, geçerken düğününüze rastladık, müsaadenizle biraz oyun oynayacağız, yanımızdaki kızlara kimse göz koymasın der. İki el silah atıldıktan sonra oyuna başlarlar. Kadı ile Arap, meydanın bir köşesinde güreşirler. Efeler dinlenmek üzere oturdukları sırada kadı ile Arap kızlara göz koyup onları kaçırmak isterler, anlaşamazlar. Seyircilerden birkaç kişi kızları kaçırır. Kendilerine gelen efeler kızların kaçırıldığını görünce Arapı çağırır Git şu kızları bul. getir derler. Arap, kızları bulur. Sağlıkçı kızları muayene eder. Kızlar, kendilerini oymak ağasının kaçırdığını söylerler. Oymak ağası meydana getirilip boynu kesilir. Karnı şişirilip derisi yüzülür. Efeler tekrar zeybek oynamaya başlarlar, oyun son bulur.
Kayseri’nin Erkilet’e bağlı Hırka köyünde Arap oyununu yürüten kişiler şunlardır: Arap-oğlu, kürsembeoğlu, kızlar. muhtar. bekçiler, çalgıcılar ve bir at.
Arapoğlu, belinde palaska, belinde ateşlenmiş süpürgeyle düğündeki misafirlerin arasına girip meydanı genişletir. Gürültü kesilir. Arapoğlu selam verir. cevap alamadığı için hiddetlenir, sinirlenir. Kürsembeoğlu ile hesaplaşmak istediğini söyleyince, muhtar kızar, Arapoğlu iki kızını oynatacağını söyleyince sevinir. Kızlar bir at üzerinde getirildikten sonra ortada oynatılır. Kürsembeoğlu nara atarak gelir. iki el ateş eder. Arapoğlunu öldürür. Kürsembeoğlu kızları alır. oyun biter.
Sivas’ın Çepni köyünde kişiler: Arap, kıllı, kadın kılığında iki kişi, köy kahyası, kadınlar, seyirciler ve bir tilki. Arap, kırbaçla herkesi ürküterek oynatmak için kız ister. Kızlar önce saklıdır. Sonra bulunur, daha sonra kıllı gelip kızları alarak onlarla oynar. Çalgı, davul zurnadır. Kızlar, kılı ile Arap arasında zaman zaman değiştirilmek suretiyle oyun devam eder.
Tokatta oynanan Arap oyunundaki kişiler: dede, çıplak eşek, gelin (kadın kılığında bir erkektir), haşarı, çıplak yörük karısı (arkasında beşik bağlıdır), köy kahyası, kolsuz. Dede eşeğiyle gelir, eşekle maskaralıklar yapar. Düşer kalkar, davul zurna eşliğinde oyunlar oynar. Fakat gelin kendisine yüz vermez. Gelin, Dede’nin eşek gibi zırlamasını, köpek gibi havlamasını, eşeğin semerini sırtına almasını ister. Dede bunları yapar, gelinin gönlü olur, anlaşırlar. Birçok karışıklıktan sonra oyun sonunda Sinsin oynarlar. Güney Anadolu’daki Türkmen oymaklarından Barak ve Elbeylerde Arap oyunu, gençlerin iki hasım gruba ayrılması suretiyle başlar. önceleri ateş çevresinde oynayan grubu, hücum eden ikinci grup gençleri kaçırır. Sonra kaçan grup hücuma geçer, oyun böyle biter.
Meydan Larousse / Cilt 2 Sayfa 67