Bilim ve Varsayım H. Poincarenin eseri (1902). Yazar bilimlerde varsayımın rolünü inceler; «…birçok çeşit varsayım vardır. Bazıları deneyle doğrulandıktan sonra verimli gerçekler olur; öbürleri (bizi yanlışa düşürmeden) düşüncemizi bir noktada tespit etmekle, bize yardımcı olabilirler; daha başkaları ise ancak görünüşte varsayımdırlar ve tanımlara veya kılık değiştirmiş saymacalara indirgenebilirler.» Sonuçlanırsa, bilim, safdil dogmacıların sandıkları gibi eşyanın kendini değil, ancak eşya arasındaki bağıntıları bilebilir; bu bağıntıların dışında bilinebilecek gerçek yoktur.
Eser 4 Bölümdür. Birinci bölümde yazar matematikte sürekli olan ile fizikte sürekli olanı karşılaştırır; matematikteki akıl yürütmenin ancak tüme varım yöntemiyle işlediği için verimli olduğunu gösterir. ikinci bölümde Euklides geometrisi dışındaki geometrileri inceler ve geometri aksiyomlarının ancak birer uzlaşım oldukları, geometrinin de, kısmen bile deneysel bir bilim olmadığı. incelediği ideal cisimler kavramının tamamıyla zihnimizin ürünü olduğu sonucuna varır. üçüncü bölümde mekaniği ve dördüncü bölümde varsayımın fizikteki rolünü inceler. Sonra ihtimaller hesabını ele alır ve optik, elektrik, elektrodinamik üzerine eldeki büyük kuramları inceleyerek eseri bitirir.