Dayı kime denir? 1. Çocuğa göre annenin erkek kardeşi: Dayım annemden üç yaş küçüktür. 2. Bir kimseyi koruyan, kayıran ve sözü geçen kimse: Arkasında dayısı olmasaydı bu tembellikle işten çoktan atılırdı. 3. Yaşça büyük erkekler için söylenen seslenme sözcüğü (genellikle adla birlikte). Ahmet dayı, nereye gidiyorsun? Dayı. biraz kenara çekil, ezileceksin. 4. Polis, jandarma. 5. Arg. Kabadayı, külhanbeyi. 6. Dayısı dümende olmak, bir kimseye arka çıkıp, koruyucu olarak biri yönetimde bulunmak. Kur. tar. Tunus ve Cezayir yöneticilerinin unvanı.
“Dayı” unvanının kullanımının Barbaros Hayrettin Paşa’ya kadar uzandığı ileri sürülür. XVI. yy. sonunda Tunus’ ta kırk bölüğe ayrılan yeniçerilerin bölük komutanları “dayı” unvanını taşıyordu. 1590’da bu dayılar, aralarından birini yönetimin başına getirdiler. Osmanlı padişahının temsilcisi olan paşaya yalnızca onursal görevler veren dayı, tüm yönetimi elinde tutuyordu. Tunus’u XVII. yy.’ın ikinci yarısında yerlerini bey’lere bırakana kadar yerel kuvvetler tarafından seçilen dayılar yönetti.
Cezayir’de yeniçeri ağalarının iktidarına karşı çıkan denizci reisler, 1671’de aralarından birini “dayı” unvanıyla ülkenin yönetimine getirdiler. Daha sonra üstünlüğü yeniden ele geçiren yeniçeri ocakları 1689’dan başlayarak dayıların kendi içlerinden seçilmesini sağladılar. 1671’den, son cezayir dayısı Hüseyin’in Fransa tarafından görevden uzaklaştırıldığı 1830’a değin birbirini izleyen 28 dayının 14’ü, çeşitli ayaklanmalar sonunda öldürüldü.
Dayının özel yaşamı sıkı kurallara bağlanmıştı. Seçildikten sonra ailelerinden ayrılan dayılar, yalnızca perşembe öğleden sonra ile cuma günlerini evlerinde geçirebilirlerdi. Dayıların, görünürde divan tarafından sınırlandırılan İktidarı, gerçekte mutlaktı. Ancak, görevden uzaklaştırılma ya da öldürülme tehdidi altında yeniçerilerin isteklerini dikkate almak zorundaydılar.