Devletçilik devletin ekonomi hayatına doğrudan doğruya karıştığı sisteme denir. Devletçiliğin amacı kâr sağlamak değildir. İhtiyaç ekonomisini düzenlemektir. Türkiye’de cumhuriyetin ilanında sonra devletçilik uygulanmıştır. Etibank, Sümerbank, Toprak Mahsulleri ofisi ve öteki kamu teşebbüsleri bu amaçla kurulmuştur.
Devletçilik Nedir Özellikleri
- Temel tüketim mallarını ve önemli hizmetleri devlet eliyle üretmeye “Devletçilik” denir.
- Bu anlayışa göre devlet, ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmanın temel faktörüdür.
- Devlet bu alandaki geniş çalışmaları yürütmekle görevli, güçlü ve geniş yetkilere sahiptir.
- Dar alanda Devletçilik, devletin ekonomik alanda doğrudan doğruya müdahalesini öngören bir sistemdir.
- Ekonomi de Devletçilik, Türkiye’nin gerçeklerinden kaynaklanmış, ihtiyaçlarından doğmuş bir zorunluluk sonucunda ortaya çıkmış bir sistemdir. Kurtuluş Savaşı ile askeri ve siyasal bağımsızlık kazanılmış, ekonomik kalkınma için devlete ağır sorumluluklar düşmüştü. Cumhuriyetçilik ve Halkçılık ilkeleri de bunu gerektiriyordu.
- Devletçilik ekonomide devlet-ulus işbirliğidir. Türkiye’nin ve Türk ulusunun ekonomik gerçeklerinden doğmuştur.
- Atatürk’ün ekonomik görüşlerini kapsayan bu ilke diğer ekonomik modellerden farklıdır. Devlet, bir yandan ekonomik hayatın içine girerken diğer yandan özel girişimi desteklemiştir.
- Sermaye sıkıntısı çeken ekonomik girişimlerden çekinen halk kitleleri ekonominin çeşitli alanlarında rol oynayan insanlar haline getirilmiştir.
Devletçilik İlkesi Doğrultusunda Yapılan İnkılaplar Nelerdir?
- Merkez bankasının kurulması,
- Sümerbank’ın kurulması,
- KİTlerin kurulması,
- İzmir iktisat Kongresinin toplanması,
- Tarım Kredi kooperatiflerinin kurulması,
- Yüksek Ziraat enstitülerinin kurulması,
- I ve II. Beş yıllık kalkınma planlarının yapılması,
- Karabük demir-çelik fabrikasının açılması,
- Etibank’ın kurulması,
- Teşvik-i Sanayi kanunun kabul edilmesi,
- Maden Tetkik Arama Enstitüsünün kurulması,
- Çeşitli fabrikaların açılması,
- Et-Balık kurumunun açılması,
- Demiryollarının yapılması.
Atatürk’ün Devletçilik İlkesi İle İlgili Bazı Sözleri
“Beyan etmeliyiz ki devlet ve fert birbirine karşı değil birbirinin tamamlayıcısıdır.”
“Siyasi ve fikri hayatta olduğu gibi iktisadi işlerde de, fertlerin teşebbüsleri neticesini beklemek doğru olamaz. Mühim ve büyük işleri ancak milletin toplam servetine ve devletin bütün teşkilat ve kuvvetine dayanarak milli egemenliğin uygulanmasını ve yürütülmesini düzenlemekle görevli olan hükümetin mümkün olduğu kadar üzerine alıp başarması tercih olunmalıdır.”