Don Juan Kimdir, Nasıl Bir Karakterdir? Hangi Özelliklere Sahiptir?Â
DON JUAN. Batı kültürü ve yaÅŸama ortamında boy atıp edebiyat eserlerine konu olan olumsuz insan tipine verilen isim. Don Juan, serüvenlerinin, La Cronica de Sevilla’da anlatılan gerçek bir olaydan kaynaklandığı sanılan efsanevi kiÅŸi.
Yalnızca cinsel arzularına esir olup bunun dışında hiçbir ÅŸeye, Allah’a dahi inanmayan, deÄŸer vermeyen; “benim dinim güzellik ve aÅŸktır” diyen Don Juan tipinin en temel özelliÄŸi “inançsızlık” ve geleneksel olana, toplum deÄŸerlerine karşı olmaktır. Genel ahlakı hiçe sayan, şık, süslü ve modaya uygun giyinmekten öte olumlu bir yanı bulunmayan Don Juan, ayıp nedir bilmeyen biridir.
Bu terimin karşıladığı tipin ortaya çıkış macerasını ve ne gibi özellikler taşıdığını Burhan Toprak, bu konuya ayırdığı bir yazısında şöyle anlatır:
“Don Juan tiyatroda, edebiyatta, müzikte ve resimde sürekli bir ömrü olan efsanevî bir ÅŸahsiyettir. Aslı Ä°spanyoldur. Chronique de Seville’in anlattığına göre, Ä°spanyanın asil ailelerinden birinin çocuÄŸu olan Don jımn de Tenorio, bir çok kızları, evli güzel kadınları, baÅŸtan çıkardıktan sonra, bir gece Reis Ulloa’yı öldürerek hoÅŸuna giden kızını kaçırır. Ul-loa’yı Fransiscain rahiplerinin kilisesine gömerler. Bu cinayetin öcünü almak için, Don Juan’ı rahipler kiliseye çağırarak öldürürler ve halk arasına Don Juan’ın geceleyin Ulloa’yı mezarında tahkire geldiÄŸi ve mezarın da onu yutup Cehenneme yolladığı ÅŸayiasını yayarlar. (…)
“YerleÅŸmiÅŸ bir kanaate göre; kadınları kolayca aldatan ve bu uÄŸurda icabederse babalarını öldürmekten çekinmeyen, hiç bir ÅŸeye inanmıyan, kıymet vermeyen, her ÅŸeyle alay eden, çalımlı, parlak bir çapkın manasına kullanılan Don Juan kelimesi, hakikatte beden ile ruhun faciasını iÅŸaret eder.” (“Don Juan”)
Nurullah Çetin ‘Türk Edebiyatında ‘Don Juan’ Tipi” baÅŸlıklı incelemesinde bu şımarık, ifade yerindeyse züppe ve ahlaksız insan tipinin özelliklerini şöyle anlatır: “Bir Ä°spanyol efsanesinin kahramanı olan Don Juan, asilzade olup düşünce, duygu, tavır ve hareketlerini cinselliÄŸin güdümlediÄŸi sefih bir tiptir. Geleneksel anlamda yerleÅŸik deÄŸer yargılarına; anlayış, kanun, âdet ve kurallara isyan eden ve erotizmi simgeleyen bir mittir. Bir kadında karar kılmayıp sürekli eÅŸ deÄŸiÅŸtiren bu Lâtin âşık tipi, cinsellikte sınırsız bağımsızlığı esas almıştır.
“Don Juan’ın ahlakî, dinî ve sosyal anlamda inandığı kutsal bir deÄŸer yargısı yoktur. Tek üstün deÄŸeri kendi zevkleridir. Kadın-erkek iliÅŸkisi baÄŸlamında sevgi, aÅŸk, romantizm, duygusallık, sadakat, fedakârlık gibi insanî deÄŸerler yerine tamamen cinsel iç güdülerin tatminini ön planda tutar.”
EÄŸlenceyi ve sefih yaÅŸamayı ÅŸiar edinen bu tipin edebiyatımızdaki farklı yansımalarını, Tanzimat’tan sonra yazılan eserlerde görmek mümkündür. Ahmet Mithat Efendi’nin “Felahın Bey”i bir yönüyle Don Juan’dır. Kiralık Konaktaki “Faik”, bu tipin bir çok özelliklerine sahiptir. Fecr-i Atî yazarlarından Ä°zzet Melih (Devrim), hem yaÅŸantısıyla hem de eserlerinde yer verdiÄŸi tipler vasıtasıyla, Don Juan’ı bizden biri gibi görmeye/göstermeye çalışmış, bu tipi olumsuzlamak yerine acınacak biri gibi görmüştür. Ä°zzet Melih’in ‘Don Juan’lığına ve bu tesbitin doÄŸruluÄŸuna, yazarın kızı Åžirin Devrim’in kaleme aldığı Åžakir PaÅŸa Ailesi “Harika Çılgınlar” kitabı ÅŸehadet etmektedir.