Haç: Eskiden idam mahkumlannın bağlandığı ve genellikle, birbirleriyle kesişen iki tahta parçasından oluşan darağacı. Haç: İsa’nın işkence edilmek için üzerine gerildiği darağacı (Hıristiyanlığın simgesi olmuştur)
Haç, İsa’nın çektiği acıların, dolayısıyla da hıristiyanlıkta insanın kurtuluşunun simgesidir. Hıristiyan ikonografisinde iki türlü haç vardır: İsa tasvirlerinde hıristiyanlığın ilk yüzyıllarında lahitler üzerinde ve bazı kilise metinlerinde görülen T biçimi haç. İncil‘e göre İsa’nın üzerinde acı çektiği dört kollu haç hıristiyan geleneğine en uygun haçtır. “X” (çapraz) biçimindeki dört kollu haça Aziz Andreas haçı; başaşağı olduğu zaman Aziz Petrus haçı, yatık olduğu zaman da Aziz Philippos haçı denir. Hıristiyanlara işkence edildiği dönemlerde, haç çekinceli olarak kullanıldı: paganlarda mutluluk simgesi olan T biçimi daha az dikkat çekiyordu.
Haç, Constantinus’tan sonra serbestçe yayıldı. Başlangıçta yalnızca din kurucularının mezarlarına dikilen haç, sonradan bütün inananlar için kullanıldı ve öylece kaldı.
Mezarlıkların girişine ya da ortasına dikilen en eski haçların üzerinde hiçbir şey yoktu; gotik dönemde haçların üzerine İsa resmedildi.
Haçın suya atılması ya da Epiphania diye bilinen hıristiyan bayramı, Doğu kökenlidir. Doğu’da bu bayram vesilesiyle isa’ nın doğumu, müneccim krallar tarafından tapınılması, vaftizi kutlanırdı. Batı’da ise yalnızca 25 Kasım’da doğumu kutlanırdı. Sonraları, kutlamalar yer değiştirdi. Batı doğu epiphaniasını, Doğu da batı noelini benimsedi; IV. yy.’da, Batı’da Epiphania bayramında yalnızca İsa’nın müneccim krallara görünmesi kutlanıyordu; bir süre sonra ise İsa’nın vaftizci Yahya tarafından vaftiz edilmesi ve kana düğünlerinde görünmesi de bu bayramın kapsamına alındı. Hıristiyan halk geleneği Arabistan kralı saydığı üç müneccimden söz eder ve bunları Melchior, Gaspar ve Baltazar diye adlandırır. Bu kralların, azize Helena tarafından bulunduğu ileri sürülen kalıntıları bugün Köln katedrali’ndedir.
Birçok hıristiyan ülkesinde haçın suya atılması onuruna bir şölen vermek âdettir: bir pastanın içine bir bakla saklanır ve bakla kime düşerse o kral ilan edilir.
Haçın suya atılma tarihinin 6 ocak olarak saptanması, büyük bir olasılıkla dönence ve ay üzerine birtakım karmaşık hesapların sonucudur.
Haç Roma İmparatorluğunda henüz bir işkence aracıyken hıristiyanlar onu çıpa, direk, asma biçiminde betimlediler. Daha sonra bu konuyla ilgili değişik tablolar yapıldı: İsa’sız haç, şanlı haç, haç ve ulu isa, ayrıca acı çeken isa ve haç. Hıristiyan kültünde haçın büyük önemi vardır: sunakların, kiliselerin, mezarların üstünde haça rastlanır; haç törenlerde taşınır, yol kenarlarına dikilir. En önemlisi de, vaftiz törenlerinde adaylara, hastalara, ölüm döşeğindekilere haç gösterilir.