Halk oyunlarının hemen tümü, oluştuğu ortamdaki geleneklerden, doğal yapıdan, inanışlardan, yaşama biçiminden, toplumsal örgütlenmelerden ve çevrede etkili olmuş olay ya da kişilerden izler taşır. Örneğin, eski Türkler’deki şaman inanışları güvercin barı, turna barı, kartal halayı gibi hayvan devinimlerinin taklidi niteliğindeki halk oyunlarına yansımıştır.
Kılıç kalkan oyunu, askeri düzenin kuruluşu, askerlik eğitimi, savaş ve zaferden sonraki sevinç duygularını yansıtır Horon oyununun denizin ya da ağa yakalanmış bir balığın devinimlerini canlandırdığı birçok araştırmacının kabul ettiği bir görüştür. Sıradağların bulunduğu bölgelerde dizi (sıra) oyunlarının, dağların çember oluşturduğu yörelerde halka oyunlarının yaygın oluşu bu tür etkilerin oynama biçimine yansımasına ilginç bir örnektir.
Halk oyunları Anadolu’nun çeşitli yörelerine göre farklılıklar göstermekle birlikte, kimi figürlerde ortak yanlar da görülür. Bunlar çömelip doğrulma, el vurma ve dönme figürleridir. Oynanma biçimleri ise sıra, halka, karşılama ve nokta olmak üzere dört türlüdür. Sıra biçiminde oyuncular yan yana dizilerek düz, eğri, bağlı ya da bağsız, birbirine koşut, düz çift sıra dizilişi vb. biçimlerde sıra oluştururlar. Halka biçiminde de aynı dizilişler görülür. Karşılama türünde iki ya da daha çok kişi yüz yüze gelerek oynarlar. Nokta oyunlar adı da verilen tek oyunlar oyuncu ya da oyuncuların bir yönetici olmadan, içlerinden geldiği gibi kişisel becerilerini sergiledikleri oyunlardır
Oyunlara eşlik eden çalgılar, yörelere göre değişmekle birlikte genellikle davul, tef, darbuka gibi vurma çalgılar, bağlama gibi telli çalgılar, zurna, mey, kaval, klarinet, sipsi, tulum vb. üflemeli çalgılar ve çalpara, zil, zilli maşa vb. çarpma çalgılar olmak üzere başlıca dört grupta toplanır.
Türk halk oyunlarının başlıca türleri bar halay, çiftetelli, horon, kasap oyunu, kaşıklı oyunlar, kılıç kalkan oyunu ve zeybek oyunlarıdır
Bar türü halk oyunları daha çok D. Anadolu bölgesinde, özellikle Erzurum, Kars, Tunceli, Gümüşhane, Bingöl, Muş, Ağrı, Van yörelerinde yaygındır Bununla birlikte, değişik adlar altında başka yörelerde de oynanmaktadır. (Örneğin K.-D. Anadolu’da yallı adıyla bar türü oyunlar oynanır)
Çiftetelli başta İstanbul olmak üzere Erzurum, Elazığ, Ankara, Adapazarı, Konya, Kütahya, Eskişehir, Kırşehir, Afyonkarahisar, Kahramanmaraş, Nevşehir, Şanlıurfa, Sinop, Samsun, Yozgat, Giresun, Edirne, Tekirdağ ve Kırklareli’nde oynanan yaygın halk oyunlarındandır
Halay Ankara, Afyonkarahisar Amasya, Adıyaman, Yozgat, Bingöl, Bitlis, Bursa, Eskişehir, Gaziantep, Erzincan, Erzurum, Giresun, Hakkâri, izmir, Kars, Kayseri, Kırklareli, Kırşehir, Kütahya, Manisa, Malatya, Mardin, Muş, Nevşehir, Niğde, Ordu, Siirt, Sivas, Tokat, Tunceli, Şanlıurfa ve Van’da ezgili ya da ezgisiz olarak çok yaygın biçimde oynanmakta, ezgisine ya da oyunun niteliğine göre değişik adlar almaktadır
Karadeniz bölgesine özgü bir oyun olarak kabul edilen horon, bu bölgedeki çeşitli iller ve çevresinde yaygın bir biçimde oynanmaktadır.
Kasap oyunu daha çok İstanbul, Edirne, Tekirdağ, Kırklareli yörelerinde yaygın bir halk oyunudur .
Kaşıklı oyunların çok eskr bir geçmişi oh1 duğu öne sürülür. Buna göre Türkler Horasan’da öteden beri bu tür oyunlar oynamışlar, bu gelenek Selçuklular döneminde de sürdürülmüştür. Elde zil, çarpana ya da kaşık vb. çarpma çalgılarla oynanan bu oyunlar iç Anadolu’da özellikle Konya ve çevresinde yaygındır Bunun yanı sıra Afyonkarahisar, Kırşehir Kayseri ve hatta içel ve Antalya’da oynanan kaşık oyunları da bu türe dahil edilir.
Daha çok Bursa ve çevresinde oynanan kılıç kalkan oyununun, Orhan Gazi’ nin Bursa’yı alışı sırasında verilen savaşı temsil ettiği öne sürülür.
Zeybek, birçok araştırmacılar tarafından değişik boylara ve örgütlenmelere bağlanılmak istenmiştir. Kimilerine göre zeybekler düzeni, güvenliği korumakla yükümlü, asker sınıfını, kimilerine göre de bir esnaf birliğini ya da denizci topluluğunu simgeler Aydın, Muğla, Çanakkale, Manisa; Burdur, Denizli, Afyonkarahisar, izmir, Bursa, Uşak, Kütahya, zeybek oyunları açısından en zengin yörelerdir. Ankara, Eskişehir, Adapazarı, İzmit, Kastamonu, Bolu ve Bilecik’te de çeşitli zeybek oyunları oynanır
Halk oyunlarının oynanışı sırasında yöresel giysiler giyilir. Özel günlerde, toplantılarda kadın erkek topluca oynanan halk oyunları, bir işi birlikte yapma, toplu hareket etme gibi toplumsal bir eğitim vermesinin yanı sıra yöre insanının geleneklerini, geçmişini, yaşam biçimini de yansıtmaktadır.
Halk oyunlarının özgün biçimlerine ilişkin şimdiye değin yapılmış kapsamlı bir araştırma yoktur. Bu nedenle çoğunun ilk biçimlerini yitirdiği, özellikle kentlerde, toplumsal beğeniye koşut bir gelişim gösterdiği öne sürülür.
Günümüzde halk oyunlarının özgün biçimiyle sürdürülmesi amacıyla kurulmuş resmi ve özel birçok dernek ve kuruluş vardır Bu dernekler oluşturdukları halk oyunları topluluklarıyla yurtiçinde ve yurtdışında çeşitli gösteriler yapmaktadır. Kültür ve turizm bakanlığı’ na bağlı olarak çalışmalarını sürdüren Devlet halk dansları topluluğu da türk halk oyunlarının çağdaş bir görünüm kazanması ve tanıtılması konusunda atılmış önemli adımlardandır