Islahat Fermanı (1856) Abdülmecit tarafından Kırım Savaşı’nın son yıllarında hazırlanarak sadrazam Âli Paşa tarafından Babıâli’de tüm nazırlar, yüksek dereceli memurlar, şeyhülislam, patrikler, hahambaşı ve etnik toplulukların temsilcileri önünde okunup ilan edildikten sonra Paris antlaşması sırasında yabancı devletlere sunulan yenileştirme programı.
18 Şubat 1856’da ilan edilen Ferman, temel olarak Tanzimat Fermanı hükümlerini tekrarlayan, onları açıklayan ve genişleten bir niteliktedir. Islahat Fermanı, yabancı devletlerin hazırladığı ve Bâb-ı Ali’nin kabul etmek zorunda kaldığı bir ıslahat programıdır, İngiltere, Fransa ve Avusturya Hıristiyanlarla Müslümanlar arasındaki farklılıkların her alanda ortadan kaldırılmasını öngören bir fermanın sultan tarafından yayınlamasını barış için ön şart koşmuştu. Paris Antlaşması görüşmeleri sürerken, müttefiklerin bu istekleri l. Abdülmecit tarafından yerine getirildi ve Islahat Fermanı ilân edildi
Islahat Fermanı, Senedi ittifak ve Tanzimat Fermanı’ndan sonra Türk anayasa tarihinde anayasal gelişmenin üçüncü adımı olarak kabul edilir.
Fermanın İçeriği
- Hıristiyanlara Bedel-i Nakdi (Bedelli askerlik) hakkı verilecek, Vergiler herkesin gelirine göre toplanacak,
- Mahkemeler herkese açık olacak, herkes kendi inancına göre yemin edecek,
- Gayrimüslimler devlet memuru olabilecek,
- Gayrimüslimlere kendi okul, kilise ve hastanelerini açma hakkı verilecek,
- Herkes din ve inancında özgür olacak,
- Hıristiyanlar da il genel meclislerine seçilebilecek,
- Azınlıklara küçük düşürücü söz söylenmeyecekti.
Sonuçları
Islahat Fermanı ile azınlıklara geniş haklar verilmiştir.
Islahat Fermanı bağımsız iç siyaseti engellemiş, yapılan ıslahatların başarısızlıkla sonuçlanmasına neden olmuştur. Fermanın amacı, azınlıklara haklar vererek, Avrupalı devletlerin, Osmanlının iç işlerine karışmasını engellemektir.