Kamış kalem, hat sanatında kullanılan kamıştan yapılmış kalem.
3-5 mm enindeki yazılar için kullanılan kamışların sertlik bakımından en iyisi Ä°ran’da Hazar Denizi kıyılarında ve Irak’ta yetiÅŸir. Hindistan ve Cava gibi sıcak ülkelerde yetiÅŸen kamışlar çok sert olur. GeniÅŸ yazılar için Türkiye’de yetiÅŸen bambu ya da kargı denen kamışlardan yararlanılır. Harflerin daha da enli olması isteniyorsa ıhlamur ya da gürgen aÄŸacından kalem yapılır.
Kuran gibi yazılması uzun zaman alan metinlerde, ağzı kolay bozulmayan Cava kalemi kullanılır. Bu kalem. Cava kamışının ortasındaki boşluktan çıkarılan abanoz gibi sert ve içi dolu özden yapılır; ince olduğu için elde tutulamadığından başka bir kamışın içindeki boşluğa yerleştirilerek kullanılır. Açması ve yazması zor olan Cava kalemini ilk kullanan hattatlar Çömezzade Mustafa Vasıf (ö. 1852) ve öğrencisi Kazasker Mustafa izzet tir.
Kalem yapılacak kamış koparıldıktan sonra kuruması ve pişmesi için hayvan gübresi içine gömülür ve dört beş ay bekletilerek renginin koyu kahveye, hatta siyaha dönmesi sağlanır Kalem süslenmek isteniyorsa, kamış gübreye yatırılmadan önce üstüne iplik sarılır; gübreden çıkarıldıktan sonra açılan ipliklerin yeri açık renkte kalır.
Kamış kalem kalemtıraşla açılarak yazmaya hazır hale getirilir. Bunun için kamış önce eğik olarak yontulur (naht-ı kalem), sonra makta denen aletin üstündeki kalem yatağına konup ucu yazılacak biçimde kesilir (katt-ı kalem). Ardından bu uç kalemtıraşla iki parçaya yarılır (şak). Parçalardan uzun olanına vahşi, kısa olanına ünsi denir. Kamış kalemin ucu yazılacak yazıya göre değişik biçimde kesilir, örneğin sülüs kaleminin ağzı, nestalik kaleminin ağzına göre daha eğri olur. Kamışkalemlerin içinde saklandığı mahfazalara kalemdan adı verilir.