Türk Halk Oyunları Nelerdir? Yöresel Oyunlarımızın İsimleri. Geleneksel Halk Oyunlarımız. Türkiye’de oynan halk oyunları.
Bar
Kuzeydoğu Anadolu (Kars, Erzurum, Erzincan) bölgemizde toplu olarak ve genellikle dizi halinde oynanan disiplinli oyunlara bar denir. Bar’lar dizi biçiminde durularak ve en az beş oyuncunun katılmasıyla yürütülen gurup oyunlarıdır. Bu oyunlar oyunun sonlarına doğru ekme ya da yelleme denen çabuk ve çevik hareketlerle devam eder. Başlangıçta el ele vermiş olan oyuncular birbirlerini omuzlarından tutarlar. Dizinin başında oynayan oyuncuya bar başı, sonunda oynayana pöççük ya da poçik denir. Son ve başlarda oynayan her iki oyuncunun elinde birer mendil bulunur. Bu bölgenin yiğit delikanlılarına dadaş denir.
Bu bölgede yalnız birkaç kişi tarafından oynandığı halde bar adını taşıyan oyunlar bulunduğu da görülmüştür.
Halay (Alay)
Orta Anadolu ile Güneydoğu Anadolu bölgemizde, toplu, düz dizi halinde ve disiplinli bir biçimde oynanan oyunların tümüne birden halay denir. Beş kişiden az oyuncuyla oynandığı zaman karakteri bozulan bir oyun tarzıdır. Dizinin başında bulunan halay başı, sonundaki pöççük ya da poçik adını alır. Baş ve sonlarda oynayan her iki oyuncunun da elinde birer mendil bulunur. Orta Anadolu yiğitlerine genellikle seymen ya da efe denir.
Horo (Hora)
Trakya (Kırklareli, Edirne, Tekirdağ) bölgemizde çok görülen bir oyun tarzıdır. Bü oyun tıpkı bar ve halaylar gibi el ele ya da kol kola tutuşularak oynanır. Beş kişiden az oyuncuyla oynanırsa güzelliği kalmaz, etkisi azalır. Horo başının elinde mendil bulunur. Horo’nun başında oynamaya horada baş çekmek denir. Rumeli (Trakya) de yiğitler için çoğuzaman kabadayı kelimesi kullanılır.
Horon (horan, horom)
Karadeniz sahilimizin doğusundaki (Ordu, Rize, Trabzon) bölgemizde toplu dizi halinde ve disiplinli olarak oynanan oyun çeşidine verilmiş bir addır. Çok çabuk oynanan bu oyunda oyuncuların birbirlerinin omuzlarından tuttuklarına Hiç rastlanmaz. Beş kişiden az olmayan horoncular birbirlerinin ellerinden tutarlar. Karadenizin yiğit delikanlısına uşak denir: Karadeniz uşağı, Rize uşağı, Trabzon uşağı gibi.
Karşılama
Daha çok Trakya ve Marmara (Edirne, Kırklareli, Tekirdağ, îzmit, Adapazarı, Çanakkale, Bursa, Bilecik, Bolu) bölgemizde rastlanan bir oyun çeşididir. Karşılama, sözlük anlamından da anlaşılacağı gibi, iki kişinin karşılıklı durarak oynadıkları oyun şeklidir. Çiftlerin karşılıklı olarak toplanmalarıyla bir gurup halinde de oynanmaktadır. Anadolunun bazı bölgelerinde bu oyuna (karşı-beri), (vargel) ya da (varma-gelme) denmektedir. Oyuncular çoğaldığı takdirde mutlak çift çift oyuna katılırlar. Karşılama eğer gurup halinde oynanırsa,, oynanacaksa en az üç çift oyuncu toplanmalıdır. Gurup Karşılamalarda karşılıklı iki sıra meydana gelir. Oyuncular hiç bir surette birbirlerine tutunmazlar. Bazı karşılamalarda bütün oyuncular ellerinde birer mendil bulundururlar.
Kaşık Oyunları
Orta ve Güney Anadolu (Konya, Mersin, Antalya) bölgemizde oynanan oyunlara genel olarak bu ad verilmektedir. Bu oyunda oyuncular ellerinde ritim aracı olarak tahta kaşıklar bulundururlar. Bu kaşıklar nedeniyle bu bölge oyunlarına «Kaşık Oyunları» denmektedir. Oyuncular birbirlerine tu-tunmazlar. Her oyuncunun iki elinde ikişer kaşık bulunmaktadır. Daire biçiminde bazan da karşılıklı durarak oyunlarını sürdürürler.
Yallı
Kuzeydoğu Anadolu (Kars ve Artvin) bölgemizde Nanay, Halay, Bar gibi toplu, türkülü, çalgılı ve disiplinli oyunların hepsine birden ad olan bu sözcük daha çok bar karşılığı olarak kullanılır. Bu bölgenin yiğitlerine koçak denir.
Zeybek
Ege (İzmir, Aydın, Denizli, Balıkesir, Muğla) bölgemizde Zeybeklerin tek ya da toplu olarak oynadıkları bir oyun çeşididir. Zeybek oyunları tek olarak oynandığı gibi, teklerden meydana gelen bir topluluk halinde de oynanmaktadır. Teklerin meydana getirdiği topluluk çoğu zaman bir daire halinde düzenlenir. Bu bölge yiğitlerinin başkanlarına efe, yiğitlerine zeybek, daha gençlerine kızan denir.
Çiftetelli
Yurdumuzun her tarafında rastlanan, disiplinsiz, çoğu zaman tek kişinin oynadığı bir oyun türüdür. Yurdumuzda belli başlı bir bölgesi yoktur.
Yukarda, üzerinde kısa bilgiler verilen bölgelerdeki oyunlardan bazılarının adları:
Barlar: Altın yüzük (Hoş bilezik), Aşşahtan ge-lirem, Atın üstünde eğer, Baş bar, Çift beyaz güvercin, Çimene gel gül oğlan, Delilo, Dik bar, Kavak, Koççari, Kotan barı, Köfbğlu barı, Nari, Tamzara, Turna barı, Tavuk barı…
Halaylar: Abdurrahman halayı, Arapgir halayı, Aşiret halayı, Çekirge halayı, Garkın halayı, Kızık halayı, Kartal halayı^ Koç halayı, Madımak, Temu-rağa, Turnalar, Şeyhana, Sarıkız, Yürük ağırlaması…
Abdurrahman halayı. Sivas ve dolaylarında oynanan bir halk oyunu.
Karşılıklı bir mücadeleyi canlandırır. Davul-zurna eşliğinde çekilen bir halaydır. Oyunun en ilgi çekici sahnesi, oyuncuların yarısının sırtüstü yere düşme bölümündedir; diğer yarı, yere serilenlerin göğüslerine kahramanca basarak oyuna devam eder. Bu kısım, hikâye edilmek istenen olayın sonucunu anlatır.
Horolar: Ali paşa, Alay bey, Davullar çala kırk haydut oynar, Debre Hasan, Drama karşılaması, Düz horo, Kasap, Hanım Ayşe, Hasancık, İça İbrahim, Karaumur karşılaması, Maleş kızları, Sülüman ağa, Sirto, Toska, Zigoş…
Horonlar: Sıg sara, Eşkiya horonu, Çandır tüfek oyunu, Akçaabat sıgsarası, Bıçak oyunu, Maçka düz horonu, Sallama, Üç ayak…
Zeybekler : Muğla zeybeği, Beşkaza zeybeği, Kerimoğlu zeybeği, Sabah namazı zeybeği, Soğukkuyu zeybeği, Arpazlı zeybeği, Pamukçu bengisi, Güvende zeybeği, Dağlı zeybeği, Kocaarap zeybeği, ince Memed zeybeği, Harmandalı zeybeği, Somali zeybeği, Yörük Ali zeybeği, Yalabuk zeybeği v.b.
Kaşık Oyunları: Silifkehin Yoğurdu (Beşiği çamdan), Eski Mengi, Keklik, Yayla yolları, Portakal zeybeği, Kesik çayır, Gencosman, Silifke sallaması; Türkmen kızı v.b.
Kaynak: Şerif Baykurt, Türkiyede Folklor (2003)