5N1K Nedir, Ne demektir? Açılımı Nedir? 5N1K kuralı nasıl uygulanır, Örnek bir metin üzerinde 5N1K uygulaması, örneği
5N-1K Nedir: Ne, Ne Zaman, Nerede, Nasıl, Niçin ve Kim Sorularının cevabıdır.
5N- 1K Yöntemine göre aşağıdaki metni inceleyelim.
İSTASYONDAKİ TRENLER
Babamla istasyona gittik. Uzun yola çıkacak bir ekspres tren, on dakika sonra kalkacaktı. Bu yüzden görevliler frenleri, kapıları kontrol ediyorlardı. Son yolcular trene biniyorlardı. En önde kocaman bir dizel lokomotif vardı. Babam: işte eskiden bu dizel lokomotifin yerine buharlı lokomotif olurdu. Bir fışıldar, bir homurdanırdı ki tıs tıs öterdi. Dizel lokomotif gürültüyle işliyordu. Sürücü yerindeki iki makinist, makinenin yanında küçücüktüler. Onlar bu makineyi alıp götüreceklerdi. Biraz sonra, bir suçlu kaçıyormuş da polisler kovalıyorlarmış gibi düdükler ötmeye başladı. Kırmızı şapkalı bir görevli elindeki ışığı havaya kaldırdı. Lokomotif “baang” diye öttü.
Ah, dedi babam! Buharlı ötecekti ki sen burada duracaktın, kulağını sağır ederdi. Ekspres yavaş yavaş hızlandı, son vagon da gözümüzün önünden akıp gitti. Çok uzakta, kesişen iki bıçak gibi uzanan yolda en sondaki vagon dört köşe bir düğme gibi görününceye dek trenin ardından baktım. Babam:
Süha, bir gün mutlaka bir tren yolculuğu yapacağız, dedi.
Yakın ilçelere kalkan banliyö trenlerini izledik, istasyon çeşmesinden su içtik. Biraz da istasyondaki tren maketini izledikten sonra tekrar garaja doğru yürümeye başladık.
**************
5N 1K Yönteminin Uygulanışı
Dizel lokomotif neredeydi?
Dizel lokomotif trenin en önündeydi.
Dizel lokomotif nasıl işliyordu?
Dizel lokomotif gürültüyle işliyordu.
Elindeki ışığı havaya kaldıran kimdi?
Kırmızı şapkalı bir görevli elindeki ışığı havaya kaldırdı.
Yavaş yavaş hızlanan neydi?
Ekspres yavaş yavaş hızlandı.
Tren ne zaman kalkacaktı?
Tren, on dakika sonra kalkacaktı.
Görevliler kapıları ve frenleri niçin kontrol ediyorlardı?
Tren on dakika sonra kalkacağı için görevliler kapıları ve frenleri kontrol ediyorlardı.
5N 1K Örnekleri
KİM: Haber yazısına konu olan olayın kim tarafından gerçekleştirildiğini, kimin başından geçtiğini, haberin kimle neyle ilgili olduğunu ortaya koyan bölümler, haber yazısındaki kim sorusunun cevabı olarak düşünülebilir.
Balıkçılar, sorunlarını dile getirememekten şikâyet ediyor.
Milli Eğitim Bakanlığı ders kitaplarını bu yıl da ücretsiz dağıtacak.
Kars’ta model uçak yapma kursu açıldı.
NE: Bu soru habere konu olan olayın neyi/kimi etkilediğini ortaya koymaya yöneliktir: Bir haber yazısında habere konu olan olaydan kimlerin/nelerin etkilendiği/etkileneceği, bu etkilenmenin ne şekilde olduğu/olacağı vb. hususlar açıkça belirtilmelidir.
Ekonomik kriz, halkın alım gücünü zayıflattı.
Taşımalı eğitim, öğrencileri ve velileri büyük bir dertten kurtarıyor.
Aşırı yağışlar, ekili arazileri olumsuz etkiliyor.
NASIL: Bu soru, habere konu olan olayın yapılış, meydana geliş süreci hakkında bilgi vermeye yöneliktir. Bir banka soygunu haberinde “Hırsızlar, bankaya nasıl girmişler, hırsızlığı nasıl yapmışlar, güvenlik görevlilerini, banka çalışanlarını ve müşterileri nasıl etkisiz hâle getirmişler, olay yerinden nasıl uzaklaşmışlar?” vb. soruların cevabı olan açıklamalar, haber yazısındaki nasıl sorusunun cevabı olarak düşünülebilir.
Hırsızların bankaya girmek için yaklaşık otuz metrelik bir tünel kazdıkları anlaşıldı.
Anayasa Mahkemesi Başkanı, bugün bir basın toplantısı düzenleyerek bazı açıklamalarda bulunacak.
Otel inşaatının durdurulması için yeni imza kampanyası başlatan çevreciler, yöneticileri ve girişimcileri doğal çevreye duyarlı olmaya çağırıyor.
NİÇİN: Bu soru, habere konu olan olayın nedenini bulmaya yöneliktir. Söz gelimi üniversiteye giriş sistemiyle ilgili yeni bir düzenlemeye gidilmiştir. Muhabir, bu olayı konu alan haber yazısında yetkililere sorular sorarak bu uygulamaya niçin geçildiğini, eski sistemin ne tür aksaklıkları olduğunu öğrenmeli, böylece söz konusu olayla ilgili olarak okuyucuların kafasında oluşabilecek “niçin” sorusunu cevaplayabilmelidir.
Dört milyon Iraklı, artan şiddet olayları nedeniyle yaşadıkları yerlerden göç etmek zorunda kaldı.
Otomobil şirketleri, piyasadaki durgunluğu aşmak için birbiri ardınca kampanyalar düzenliyor.
Hakemin kural hatası yapması, seyircileri çileden çıkardı.
NEREDE: Bu soru, habere konu olan yerle ilgili bilgi vermeye yöneliktir. Haber yazısında özel isim ya da cins ismi olarak geçen yer isimleri ve bu yerlerin özellikleriyle ilgili bilgi veren her kelime, haber yazısındaki nerede sorusunun karşılığı olarak düşünülebilir. Bu sorular “nereye, nereden, nasıl bir yerde, nasıl bir yerden” vb. şekillerde de sorulabilir:
İşçiler Kızılay Meydanı’nda toplanarak hükümeti protesto edecek.
Sekiz nüfuslu bu yoksul aile, küçücük bir gecekonduda yaşam mücadelesi veriyor.
İstanbul’a yılın ilk karı düştü.
NE ZAMAN: Bu soru, habere konu olan olayın zamanıyla ilgili bilgi vermeye yöneliktir. “Söz konusu olay ne zaman gerçekleşmiştir/gerçekleşecektir?” anlamına gelebilecek bütün sorular ne zaman sorusunun karşılığı olarak düşünülebilir.
İki ezeli rakip ligin sekizinci haftasında bir kez daha karşı karşıya gelecek.
Polisin verdiği bilgiye göre olay, dün 23.30 sularında gerçekleşmiş.
Ünlü sanatçının naaşı, Teşvikiye Camiinde öğle namazından sonra kılınan cenaze namazının ardından Karşıyaka Mezarlığında toprağa verildi.
Kaynak: Esen Yayınları, 11. Sınıf Dil ve Anlatım Kitabı