Acemi Ocağı, Osmanlı kapıkulu sınıfına asker yetiştiren ocak.
Osmanlı Devleti’nin ilk zamanlarında asker adaylarına “torlak” denmekteydi. Orhan Gazinin hükümdarlık döneminin (1326-62) son yıllarında ise. Çandarlılar soyundan bu adla gelen pek çok ünlü vezirden ilki olan Çandarlı Kara Halil Paşa’nın girişimi ile, yaya ve müsellem örgütlerinin yerini alacak daimi ve tam ücretli bir yeniçeri ordusunun oluşturulması yoluna gidildi. Acemi denen asker adaylarını yetiştirmek için Molla Rüstem, Gelibolu’ da bir ocak açtı. Burada eğitilen acemi oğlanların bir görevi de Çanakkale iskelelerindeki at gemilerinde kürekçilikti.
Çandarlı’nın çıkarttığı pençik yasası uyarınca. Acemi Ocağı’nda belirli sürelerle savaş tutsağı Hıristiyan asıllı gençler de (pençik oğlanı) eğitim görürdü. Bu gençler arada Rumeli ve Anadolu’daki Türle çiftçi ailelerin yanına verilir, İslam eğitimi almaları sağlanırdı. Yeniçeri ortalarında (bölük) boşalmalar oldukça. Acemi Ocağı’nda sırada bekleyenler kapıkulu askeri olurlardı. Kuruluş döneminaeki Gelibolu Acemi Ocağının mevcudu 400-500 kadardı. Ocak komutanı, yeniçeri yayabaşılarından seçilen Gelibolu Ağası’ydı.
II. Mehmed (Fatih) ikinci Acemi Ocağını İstanbul’da açtığı zaman, bir yandan pençik oğlanlarının, bir yandan da devşirme sistemiyle toplanan Hıristiyan gençlerin bu yeni ocakta eğitilmelerini öngördü. Devşirme yolu ile özellikle Rumeli’de, hane sayısının 1/40’ı oranında. 14-18 yaş arasındaki sağlam vücutlu ve zeki çocuklar alınmaya başlandı. III Murad döneminde pençik oğlanı ve devşirme oğlanının yanı sıra, kuloğlu denen asker çocukları da Acemi Ocağına alındılar.
İstanbul Acemi Ocağında ortaya ayrılmış, yaklaşık 3 bin kişi vardı. Başında İstanbul Ağası bulunuyordu. Her orta. dokuz odadan oluşuyordu. Acemi Ocağı’ nın başlıca subayları torbacı, yayabaşı, kethüda, meydanbaşı. çavuş, aşçıbaşı idi. Her odanın bir yayabaşısı, bir odabaşısı vardı. Acemi oğlanları, yaşlarına ve durumlarına göre oda hizmetlerinde, tersane, imalathane ve odun ambarlarında, devlet inşaatlarında, buz kayığında, at gemisinde çalışırlardı. Görevlerine göre at oğlanı, iç oğlanı gibi sanları vardı. İstanbul Acemi Ocağı’ndan seçilen zeki, becerikli ve yakışıklı gençler, Galata Sarayı, İbrahim Paşa Sarayı ve Edirne Sarayı’nda, Topkapı Sarayı Enderun bölümünde özel eğitime alınarak saray iç oğlanı yetiştirilirler, yeteneklerine göre saray hizmetlerinde, askeri ve sivil her dalda görev alırlardı.
17. yüzyılda Yeniçeri Ocağı bozulunca Acemi Ocağı da düzenini ve önemini yitirdi. Buradan Kapıkulu Ocağı’na geçmek mümkün olmadığı gibi, devşirme usulü de işlemez oldu. Boşalan Şehzadebaşı ve At-meydanı Acemi Ocağı odalarına yeniçeriler yerleşti.
