Amfi Tiyatro Nedir Ne Demektir? Amfi Tiyatro Özellikleri Nelerdir? Amfi Tiyatro Tarihçesi hakkında bilgi. Önemli Amfi Tiyatrolar
Amfi Tiyatro Nedir?
- 1. Romalılar ‘ın gösteriler (gladyatör dövüşleri, av törenleri vb.) düzenledikleri geniş yapı; çoğunlukla elips planlı, basamaklı, arenalı ve kulislidir.
- 2. Geleneksel tiyatro binalarında, balkon ve galerilerin üstünde kalan yerlerin tümü.
Amfitiyatro Hakkında Bilgi
Ahşaptan yapılmış, Sutri’de olduğu gibi tümüyle kaya içine oyulmuş, Pompei’de bulunan ve günümüze değin korunan en eski örneği gibi bir tepe içine kazılmış (İ.Ö. I. yy.), ya da Colosseum ve Nîmes arenaları gibi duvar örülerek oluşturulmuş amfitiyatro, araba yarışlarının yapıldığı sirkle karıştırılmamalıdır.
Amfitiyatro, arena denilen, kumla kaplı elips biçiminde bir alandan ve bu alanı kat kat basamaklarla çepeçevre kuşatan cavea’dan oluşur. Cavea, izleyicilerin yer aldığı bölümdür. Basamaklar, merdiven ve sahanlıklarla (praecınctıones) bölümlenmiş, katlı üç kuşak halinde (podium, maeniana. porticus) bir huni oluşturur (cu-nei). Bunların tümünü halkamsı galeriler (ambulacrum), ışınsal geçitler ve basamak girişleri (vomitoria) taşır. Bazı amfiti-yatrolarda direklere gerilmiş bir velum izleyicileri korurdu. Kulisler ya basamakların, ya da bazı durumlarda, su dövüşü gösterileri için suyla doldurulan arena’nın altında bulunurdu.
En ünlü amfitiyatrolar şunlardır: İtalya’ da Roma Colosseumu, Capua ve Verona amfltiyatroları; Yugoslavya’da Pula amfitiyatrosu; Fransa’da, i.S. I. yy. sonundan kalma Nîmes ve Arles amfitiyatroları; Tiberius döneminde yapımına başlanan Lyon amfitiyatrosu (Galya konseyi’nce düzenlenen gösterilere sahne oldu); Tunus’ta III. vy.’da yapılan Thysdrus (El -Cem)amfitiyatrosu. Galya’nın küçük kentlerinde ve kırsa! bölgelerinde yarı amfitiyatrolar yapılırdı; bunlarda cavea, arenanın yalnız bir yanında yer alırdı.
Eski Yunan’da ve Doğu’da amfitiyatrolar, yalnız roma kolonilerinde ve ender olarak yapılırdı. Buralarda da gladyatör dövüşleri ve Batı’daki gibi yaygın olan av törenleri tiyatro, stad ya da hipodromlarda sahnelenirdi.
Amfitiyatro, roma uygarlığının gösteri alanındaki en önemli unsurudur. Burası imparatorla halk arasında iletişim sağlayan başlıca yerdir
Anadolu’da Roma amfitiyatrolarından çok az örnek bulunmaktadır. Bunların en önemlisi Bergama amfitiyatrosudur. Strabon, Laodikeia e epi Lykoı ve Nyssa’da-ki stadiumlardan da amfitiyatro olarak söz eder.