Boks: Meşin eldiven giymiş iki rakibin karşılaştığı mücadele sporu. İngilizce yumruk, tokat anlamına gelen box sözcüğünden.
İnsan, önce gerektiği için, sonra da oyun olsun diye, ellerini kullanmağa çok erken bir tarihte başladı. Eski Yunanistan’da, M.Ö. VII. yy.’dan başlayarak yumruk döğüşü Olimpiyat Oyunları’nda önemli bir yer tutar.
Ama, boks (artık böyle adlandırılıyordu) ancak XIX. yy. sonunda kurallara bağlı gerçek bir spor haline geldi. Nitekim o tarihe kadar, kırlarda veya kahvehanelerin arka salonlarında çıplak elle yapılan müsabakaların tek amacı, taraflardan birinin tamamen bitkin düşmesiydi. Bu karşılaşmalarda ortaya konan bazen oldukça yüklü bahis paralarına polis de az çok göz yumuyordu.
1891’de, Oueensberry markisi, bir İngiliz gazetecisinin hazırladığı tasarıyı destekledi ve böylelikle boksu, sadece panayır barakalarına uygun, vahşî bir gösteri olmaktan çıkartarak, soylu bir sanat haline getiren ilk kurallara adını verdi. Artık taraflar meşin eldivenlerle dövüşeceklerdi; karşılaşma, üçer dakikalık birkaç bölüme (raunt) ayrılacaktı; bu bölümler arasında bir dakikalık dinlenme süresi tanınacaktı. Bugün bir boks maçı en çok 15 raunt sürer, ya rakibin dövüş dışı bırakılmasıyla (nakavt), ya puanla (hakemin ve yan hakemlerin kararıyla) veya rakibin oyunu terk etmesiyle (abandone) kazanılır. İngiliz boksunda, ancak yumrukla ve belden yukarısına vurmaya izin vardır. Fransız boksu ise, ayakla vurmaya da izin verir; yüzyılın başlarında çok moda olan bu tür boks, günümüzde az sayıda amatör tarafından rağbet görmektedir.
Türkiye’de Boks
Türkiye’de ilk boks hareketi 1911’de başladı. Adil adlı bir gencin Fransız Boks Federasyonu himayesinde kurduğu birlik, gençler arasında ilgi gördü. Galatasaray Lisesi’nde Sabri Mahir ile çalışmalar başladı. İlk resmî müsabakalar 1920’de Taksim çevresinde bulunan kulüpler arasında yapıldı. Yedikule’de Ermeni Hastanesi’nin bahçesine kurulan ringe ilk yıldızlar çıktı: Ziya Boyer, İngiliz Kemal, Ali Sami, Küçük Kemal, İsmet Uluğ, Yorgo Tagar v.b. Eşref Şefik Atabey başkan olarak ilk örgütsel çalışmalara girişti. 28 kasım 1928′-de takımımız ilk dış temasını Sovyetler’e karşı yaptı. 1938’den sonra boks hızlandı. Halit Ergönül Amerika’da Altın Eldiven
Müsabakaları’nda şampiyon oldu. 1947’de ilk Avrupa Şampiyonası’na katıldı. Kenan Yargan, Hüseyin Er, Halit Ergönül ve Vural İnan’dan kurulu ekibimiz içinde İnan Avrupa’nın en teknik boksörü seçil di. Halit Ergönül ise Avrupa karmasına alındı.
Profesyonel boksörlerimiz içinde öncülüğü Garbis Zaharyan yaptı. Zaharyan tekniğiyle Avrupa’da isim yapan bir boksör oldu. Cemal Kamacı ise kazanıp kaybettiği Avrupa şampiyonluğu unvanını geri aldı (1975). Engin Yadigâr, Kadir Yüceler dışarıda dövüşen diğer isimler oldular.
Balkan Boks Şampiyonaları
- 1966: Türkiye 4 gümüş, 4 bronz madalya;
- 1967: Engin Yadigâr, Seyfi Tatar ve Celâl Sandal altın madalya (boksörlerimiz iki sıklette ise ikincilik aldılar);
- 1968: Seyfi Tatar ve Celâl Sandal altın madalya;
- 1969: Seyfi Tatar ve Celâl Sandal altın madalya;
- 1970: Seyfi Tatar ve Celâl Sandal altın madalya;
- 1971: Arif Doğru, Seyfi Tatar ve Celâl Sandal altın madalya;
- 1972: Arif Doğru, Mehmet Kumova, Habib Yalçın, Eraslan Doruk ve Celâl Sandal altın madalya;
- 1973: Seyfi Tatar altın madalya.
Akdeniz Oyunları
1971 Akdeniz Oyunlarında Mehmet Kumova, Celâl Sandal ve Gülali Öz-bey altın, Eraslan Doruk, Seyfi Tatar gümüş ve Arif Doğru ile Hikmet Özen bronz madalya aldılar.
1973 Uluslararası Alma-Ata Boks Turnuvası’nda Nuri Eroğlu şampiyon, Kemal Sonunur ikinci, Mehmet Kumova üçüncü oldu. Almanya’da boks yapan Engin Yadigâr da Dieter Pahl’ı yenerek Berlin şampiyonluğunu kazandı. 1975-1976 yılının en önemli olayı Avrupa şampiyonluğunu kazanan Cemal Kamacı’nın Dünya Boks Birliği tarafından, dünya klasmanında dördüncü olarak gösterilmesi oldu.
Boksun Kuralları Nelerdir?
Her karşılaşmadan en az 8 saat önce iki rakip boksör, belirtilen kategoriye girip girmediklerinin denetlenmesi için, tartıya çıkarılır. Boksörler, maça şort, çorap, yumuşak tabanlı ayakkabı, bir diş koruyucu, elleri çevresinde bantlar (kemikleri korumak için) ve içi doldurulmuş eldivenlerle çıkarlar. Amatörlerin başlarına koruyucu bir kask takmaları zorunludur. Amatörlerin bedenleri, kolsuz ve yakasız bir atletle örtülüdür, profesyonellerinse çıplaktır.
Karşılaşmalar üçer dakikalık bölümler (raund) halinde yapılır; raundlar arasında birer dakika dinlenilir. Amatörlerin karşılaşmaları genellikle 3, bazen 5 raund-dur; profesyonel maçlarsa, karşılaşmanın önemine göre (dünya şampiyonaları hep 15 raunddur) 6-15 raund-dur. Profesyonel boks kuralları, ülkeden ülkeye, hatta ABD’de eyaletten eyalete küçük farklılıklar gösterir.
Yerden yaklaşık 1,30 m yükseklikte bulunan dövüş yeri ya da ring, 2 cm kalınlığında bir örtüyle kaplanmış kare biçimli bir düzlüktür; ring, dört köşede bulunan direklere bağlanmış üç iple sınırlanır; bu ipler profesyoneller için, ring tabanına sırasıyla 40,80 ve 130 cm yüksekliğe gerilmiştir. Direkler ve ipler, kumaşla, kaplıdır. İpler arasındaki ringin boyutları, en az [4,35 |x 4,35 m, en çok 6,10 x 6,10 m’dir. İplerin dışında bir çıkıntı vardır. Raund aralarında ringde bulunmasına izin verilen gereçler, boksörler için iki tabure, toz reçine kapsayan iki kap, su şişeleri ve iki tükürük kabı ya da kovadır. Her raundun başladığını belirten gong çalar çalmaz, bütün bu gereçler hemen kaldırılır. İki raund arasında bir bakıcı (suvanyör) boksöre yardım eder; aynı zamanda boksör, menajerinden ya da antrenöründen taktik öğütleri alır.
Maçı, ardında iki rakip boksörle ringe çıkan beyaz formalı bir hakem yönetir. Karşılaşma sırasında uyulacak kurallara ilişkin olarak hakemin öğütlerini dinleyen boksörler, önceden belirlenmiş olan köşelerine çekilirler. Gong sesiyle birlikte ringin ortasına gelirler ve dövüş başlar. Boksörlerden biri sert bir darbeyle yere düşer ve 10 saniye içinde ayağa kalkamazsa nakavt olur ve karşılaşmayı kaybeder; ayrıca hakem ya da doktor, boksörlerden birinin karşılaşmayı sürdüremeyecek kadar sersemlediğine ya da yaralandığına karar verirse, karşılaşmayı bitirebilir. Raundum sonuna kadar boksörlerin karşılaşmayı sürdürmeleri durumunda, atmış oldukları yumruk sayısına göre yapılan puanlamayla, biri galip ilan edilir.
