Bozkurt İle İlgili Efsaneler Nelerdir? Bozkurt motifi hangi destanlarda geçer? Destanlarda Bozkurt nasıl ve ne şeklide kullanılmıştır.
Bozkurt Göktürk hanedanının kökleri hakkındaki efsanelerde yer alan önemli bir mitolojik unsur. Çin kaynaklarında tespit edilen rivayete göre, Göktürklerin ilk hakanı olan Asena veya Açine bir dişi bozkurttan türemişti. Olağanüstü bir kudreti olan bu hakan, rüzgarlara ve yağmurlara hükmederdi.
Bu efsanenin bir başka şekline göre, Göktürkler batı denizinin batı kıyılarında otururlardı. Düşmanları olan bir kavimin saldırısı sonunda ancak bir çocuk sağ kalabildi. Bir düşman askeri çocuğun ellerini ve ayaklarını keserek bir bataklığa bıraktı. Bir dişi kurt bu çocuğu besledi ve bu oğlandan gebe kaldı. Düşman hükümdarı bu çocuğu öldürtmek istediyse de, kurt, onu alıp bir mağaraya götürdü ve orada bir oğlan doğurdu. Daha sonra Türkler bu mağaraya Budun inli (milleti koruyan tanrı) adını verdiler. Göktürk hakanları karargahlarının kapısına bozkurtun hatırası olarak kurt başlı sancak dikerlerdi.
Orta Asya’da hükümdarlık eden diğer Türk hanedanlarının kaynakları hakkındaki başka rivayet ve efsanelerde de bozkurt motifine rastlanır. Çinlilerin IV. yy dan beri tanıdıkları Uygurlar köküne dair Çin kaynaklarında tespit edilen rivayet de, yine bu bozkurt efsanesinin aynıdır.
Moğol istilasından sonra eski Türk hanedanlarının kökü hakkında söylenen efsaneleri Cengiz sülalesi de benimsedi. Moğol imparatorluğuna giren Türk kavimleri de hakanlar sülalesi hakkındaki birçok rivayetleri Cengiz Han’a mal ettiler. Kıpçak grubuna giren Türk kavimlerinde Cengiz hanedanının kaynağına dair iki efsane Çengizname adlı eserde vardır.
Moğol hanedanı tarihini yazan Müslüman tarihçilerin hiçbiri kurttan bahsetmez. Birçok Çengiznâmeler gördüğünü söyleyen ve sülalesinin geleneklerine bağlı olduğu anlaşılan Ebül Gazi Bahadır Han dahi, Reşideddin gibi, Börte Çine’yi (Moğolca bozkurt) ancak bir şahıs adı olarak gösteriyor. İslam kültürleri etkisindeki Moğol hanlarının, bu efsanedeki kurdu beğenmedikleri ve Manihaizm’i kabul eden Uygur hanlarının da bozkurttu unutmuş oldukları anlaşılıyor.
Uygur harfleriyle yazılı olan Oğuz Kağan efsanesinde bozkurt motifine rastlanır. Ayrıca Kurban Ali Hâlid’in Tevârihinde anlatılan Başkurt rivayetinde de aynı bozkurt motifi görülür. Çeşitli Türk kavimlerinde hükümdarlık etmiş olan Türk hanedanlarının kaynakları hakkında söylenen efsanelerdeki bozkurt motifinin, totemcilik zamanlarının karanlıklarına kadar dayanması kuvvetle muhtemeldir.
Meydan Larousse / Cilt 3 Sayfa 358