Çalgı eşliğinde oynamayı meslek edinmiş kadın. Çeng denilen çalgıyı çalan kimse. Çengi kolu, kolbaşı, kolbaşı yardımcısı ve on iki oyuncudan oluşan çengi topluluğu. (Çengi kolunun dört kişilik bir çalgı takımı yardakçıları ve aynacıları olurdu. Ayrıca her çengi kolunda çengilerin soyunup giyinmesine ve süslenmesine yardım eden kadınlar bulunurdu.)
Çengi ve köçeklerin, Osmanlı dönemi seyirlik oyunlarında ayrı bir yeri vardı. Bunlar, bale gibi dramatik özellikleri olan sahne dansları yaparlardı. Önceleri “çengi” sözcüğü, erkek-kadın ayrımı olmaksızın, tüm dans edenler için kullanılırken daha sonra yalnız kadınlar için kullanılmış, erkeklere köçek ya da tavşan denmiştir.
Çengilerin de öteki oyuncular gibi bir kolbaşı ve yardımcısı tarafından yönetilen kolları vardı. Kolu oluşturan kişilerden, kolbaşı sorumluydu. Gösteri yapılacak yere götürülen oyuncular soyguncu* adı verilen kadınlar tarafından giydirilir, süslenirdi. Çengilerin kendilerine özgü bir giyinme biçimleri vardı. Başlarında çepeçevre altın ya da altın taklidi paralarla süslü bir tepelik, alnın tam ortasında irice bir altın bulunurdu. Üstlerine hilali denen ipek kumaştan gömlek, onun üzerine yenleri dizkapağına değin inen, işlemeli bir entari, bunun üzerine de sırmayla işlenmiş camadan giyerlerdi. Entarinin altında biıek hizasında büzülmüş bol bir şalvar olur, bele lahuri şal bağlanır ve üzerine altınlı, gümüşlü ya da sırma işlemeli bir kemer takılırdı. Ayaklarda alçak ökçeli, üzeri işlemeli pabuçlar, elde zil ya da çarpare olurdu.
İstanbul’da Tırnova, Şam ve Ayvansa ray çengi takımları ün yapmıştı. Türk olanların çengilik yapmasına izin verilmezdi. Saray için yetiştirilecek çengiler de başka ülkelerden getirtilmiş cariyelerden seçilirdi.
Önceleri sanatsal bir yönü olan çengi oyunları, zamanla bozulmuş, dramatik özelliklerini yitirip bir tür beden gösterisine dönüşmüştür. Kol örgütü de eski disiplinini ve önemini yitirmiş, çeşitli uygunsuzlukların yuvası haline gelmiştir. XIX. yy ‘da köçekliğin yasaklanması üzerine çengi kollarının ve çengilerin de ortadan kalktığı görülür. Daha sonra ve günümüzde “çengi” adı verilen oyuncuların bu eski gelenekle ilişkisi yoktur.
