Edebiyat, folklorda sözü edilen ayı, dağlarda ve ormanlarda yaşayan boz ayıdır. Hem et, hem ot yiyen, kış uykusuna yatan boz ayı insana kolay alışır, hatta sirklerde çeşitli numaralar yapabilir. Ayakta durabilmesi ona insan görünüşü verdiğinden herkesçe sevilir. Ayı şeklindeki çocuk oyuncakları bu sevginin belirtilerinden biridir. Büyük boz ayı ile kutup ayısının tüylerinden halı yapımında faydalanılır. Genç ayıların postu kürk ve elbise süsü yapımında kullanılabilir.
Oyunun çok eski bir geçmişi vardır, Asya’dan çıktığı ve Şamanizm’e kadar gittiği belgelerden anlaşılmaktadır. Avrupa ortalarından Kamçatka’ya kadar uzanan bir alanda rastlanır. Oyun, ya ayıyı taklit etmek yoluyla insanlar tarafından oynanır veya doğrudan doğruya ayılara oynattırılır. İkinci şekil daha yaygındır. Ayı yavru iken ısıtılmış bir saç üstüne bastırılır. Bu esnada kasnaklarında şıngırtılı halkalar bulunan tef çalınır ve türkü söylenir. Bu sese göre şartlanan hayvan sıcak saça basmadığı zaman da, tef sesini duyunca yanıyormuş gibi zıplamaya, çeşitli hareketler yapmaya başlar. Hayvana başka bazı hareketler de öğretilir. Evliya Çelebi, kendi devrinde İstanbul’da yetmiş kadar ayıcı esnafı bulunduğunu, bunlardan Karyağdı, Avare Durucan, Bin Bereket, Bazuoğlu, Hayvanoğlu ve Sürlioğlu adlı çingenelerin ayı oynatmakta usta olduklarını yazar.
Meydan Larousse / Cilt 2 Sayfa 388
