Harput Oyunları ve Deyişleri
Harput oyunları iki kısımdır. Birincisi meydan oyunları, ikincisi de oda oyunları;
Meydan Oyunları; çoğunlukla, meydanlarda ve harmanlarda, erkekler tarafından oynanan oyunlardır. Halay, Ağırlama, Üç ayak, Fatmah (Le Nuri), Köçekçe, Avreş, Bıçak. Kalkan Kılıç, Tamzara, Güvercin gibi… Bunlar, erkekler tarafından oynanır.
Erkekler tarafından meydanlarda oynanan, (Deve Oyunu) ve (Sipahi) gibi temsili olanlar da vardır.
Kadınlar tarafından, Harput’a ve yakın köylerinde, meydan oyunları oynanmaz, taassup engel olmuştur. Fakat uzak dağ köylerinde, bilhassa Alevi köylerinde, kadın erkeğin beraber olarak meydan, oyunları oynadığı görülmektedir.
Ermeniler de, sürülmeden evvel, bulundukları mahalle ve köylerde, kadın erkek, aynı meydan oyunlarını oynarlardı. Folklorumuz, onları da kavramıştı.
Kadınlarında meydan oyunlarına düşkünlüğü, (düg çitimi, at arkama) gibi güzel fıkralarla anlatılagelmektedir.
Kalkan-Kılıç; Çaydaçırayla güveği gezdirilirken, yahut «Deve Oyunu» temsil edildiği zaman, ayrıca (Sipahi oyunu) arasında da, oynanır.
Oda Oyunlarına gelince:
Bunlar, ekseriyetle kadın oyunlarıdır. Kadınlar taklit edilerek, erkekler tarafından da oynanır.
Kadın oyunları da; en başta (Çayda- Çıra), sonra (İsfihan), (Sudan geçirme), (Urum kızı), (Çikçiko), Karşılamalar, (Çiftetelli), (kadın bıçak oyunu), (kadın kama oyunu) ,(kadın bıçak oyunundan ayrı bir oyundur), (yüzük oyunları), (Lele Aşe), (Kara kuş), (Oğlan), (Çayıra serdim postu), (Kadın güvercini), (Kına yakma oyunu), (Şeve kırma) vb oyunlar oynanır.
Bu oyunların, oynanış tarzı, figürleri vb özellikleri hakkında Harput Halk Bilgisi kitabında izahat yerilmiş olduğu için, burada tekrar etmiyoruz. Ancak, bu oyunlardan türküsü planların deyişlerini almakla yetineceğiz.
Oyunların türküleri de, ekseriyetle Şirvan Makamına girmektedir. Bu makamın türküleri, hemedense, ya insanı ağlatan, ya da şevk ye neşeyle oynatan özelliktedir.
‘Dikkati çeken cihet, bütün temsili oyunların, kadınlı erkekli. oynanacak şekilde tertiplenmiş olmasıdır. Aslında bunların, kadınlı erkekli oynandığında tereddüt edilemez. Kadın ve erkeği, oyunda da birbirinden ayıran sebep, muhakkak ki taassup, kıskançlık ve kem gözlülüktür. Ancak temsili oyunlarımızın, tertibinden ilham almak suretiyle, sanat ustalarımızın, ileride büyük milli eserler vereceğini umuyoruz.
Kaynak: Harput Ahengi Kitabı