Hüsrev İle Şirin Sasani hükümdarı Hüsrev’in, Şirin’le aşkını anlatan, İran ve Türk edebiyatında pek çok mesneviye konu olmuş ünlü hikâye.
Hüsrev İle Şirin Hikayesi Özeti
Hüsrev İle Şirin Bazı yönleriyle gerçeğe dayanır. Öykünün kahramanı Hüsrev, Sasani hanedanının son hükümdarı Hürmüz’ün oğludur. Şehzade Hüsrev, nedimi Şavur’dan, Ermen ülkesi melikesi Mehin Banu’nun Şirin adlı çok güzel bir yeğeni olduğunu öğrenir Resmini görünce de kıza âşık olur. Birçok serüvenden sonra iki sevgili buluşurlar. Hüsrev, ülkesindeki karışıklıkları bastırmak için Şirin’den ayrılır, Rum kayserinden yardım ister. O da kızı Meryem’i alması koşuluyla yardım etmeyi kabul eder. Mehin Banu ölünce Şirin Ermen’e hükümdar olur. Bu arada Ferhat adlı bir usta da Şirin’e âşık olmuştur. Hüsrev bir kocakarı aracılığı ile Ferhat’a, Şirin’in öldüğü haberini iletir. Bu yalan habere inanan Ferhat kendini kayalardan atarak ölür. Hüsrev de Şirin’le evlenir.
Hüsrev İle Şirin Hikayesine eski efsanelerden parçalar aktaran İbnü’l Fakih’te (öl. 902) rastlanır. Firdevsi Şehname’sinde Hüsrev’in yaşamını anlatır. Konuyu bir bütün olarak hikayeleştiren ise, İranlı şair Senai’dir. Hamse’sinin ikinci yapıtı olan 6512 beyitlik Hüsrev ü Şirin mesnevisi ile (1180-1181) aynı konuyu işleyenler arasında erişilmez bir başarıya ulaşan Genceli Nizami (XII. yy.) Kutb mahlaslı harizmli şair tarafından örnek alınmış ve Hüsrev ü Şirin mesnevisi aynı vezinle yer yer kısaltmalar yapılarak ya da eklemelerle Türkçeye çevrilmiştir.
Ali Şir Nevai (öl. 1501), Hüsrev ü Şirin’e yeni yorumlar kattı. Şeyhi (öl. 1429) ise, 11 bölüm içinde 6 944 beyitten oluşan Hüsrev ü Şirin mesnevisini Murat ll’ye sundu. Şeyhi’nin mesnevisi, kahramanlarının ağzından söylenmiş gazel, kaside, terciibentlerle süslüdür. Yapıtın sonunda ise Tanrı’ya, yaratılanlara ve yıldızlara ait bilgiler yer alır.
Hüsrev ile Şirin’in aşkları ve serüvenleri Türk edebiyatında halk hikâyelerine de konu oldu. Karagözde yerel motifler kazandı ve renklendi.