İstanbul Beykoz’da Cam Üflemeciliği. Cam Üflemeciliği Nedir? Nasıl Yapılır? İzzet Özdemir’den Cam Üflemeciliği İle İlgili Derlenen Bilgiler
- Derleyen: Lale Mete
- Derleme yeri ve tarihi: Öğümce Köyü / İstanbul(cam ocağı), 2004
- Kaynak kişi: izzet Özdemir, 1960 doğumlu, evli, ortaokul mezunu.
- Mesleği kaç yıldır yaptığı: 30 yıldır yapmaktadır.
- Mesleği kimden öğrendiği: Yusuf Görmüş adlı ustasından öğrenmiştir.
- Mesleği kimlere öğrettiği: işçilerine öğretmektedir.
Akıcı haldeki sıcak camın üflenerek ve çeşitli aletler kullanılarak şekillendirilmesine cam üflemeciliği adı verilir. Cam üflemeciliği; cam işlemek, eritme fırınının yüksek ısısına dayanmak, akışkan olan malzemeyi yer çekiminden korumak ve tüm bunları yaparken ona şekil vermek gibi uzun ve özveri isteyen bir süreç gerektirir.
Cam, hem ihtiyaçlara cevap verir hem de sınırsız yaratıcılığa açıktır. Cam üflemeciliği de bu sınırsız yaratıcılığın ortaya çıkardığı geleneksel bir meslektir.
Cam Üflemeciliği Nasıl Yapılır?
1200 derece sıcaklıkta ısıtılan fırında eritilen sıcak cam bu sanatın ana malzemesidir. Fırınlar LPG ile yanmaktadır ve bu fırınların 24 saat kapanmaması gerekir. Erimiş haldeki sıcak cam, pipo çubuğu veya fonga çubuğu ile fırından çıkarılıp kepçe, makas, maşa gibi bir takım aletlerle şekillendirilir.
Sıcak cam fırından çıkarıldıktan sonra panga tezgahında oturulup pipo yardımıyla üflenir. Üflenen cam, kepçe yardımıyla şekillendirilir. Bu şekillendirme işlemine “fıska” adı verilmektedir. Şekillendirme işlemi yapılmadan önce yapılacak ürünün şeklinin belirlenmesi önemli bir ayrıntıdır. Ürün, şeffaf yapıldığı gibi renkli de yapılabilmektedir. Fıska işleminden sonra soğuyan cam, üzerinde çeşitli işlemler yapılmak istenildiğinde tromel fırınında ısıtılarak çevrilir. Hamur haline gelen cam, maşayla ve çeşitli aletlerle düzeltilip şekillendirilir. Önceden belirlenip çizilen şekle getirilir. Şekillendirilen cam, 460 derece sıcaklıkta olan “kalkez” adı verilen pişirme (soğutma) fırınında en az 12 saat pişirmeye bırakılır. 12 saatlik bekleme sonrasında elle tutulur hale gelen cam, fırından çıkarılır.
Finisaj malatura adı verilen atölyede elmas testere ile, fırından çıkarılan camın fazlalıkları alınır. Ağız kısmı, elmas taşlama tezgahında kesilip düzeltilir. Zımpara tezgahında ağzı tamamen düzeltilen cama parlatma zımparası ile parlaklık verilir. Parlatma işleminden sonra camın iç ve dış kenarları “zehim tezgahı” adı verilen tezgahta keskinliğinin giderilmesi için düzeltilir. Son aşamada ise dekor taşı tezgahında cama desen ve renk verilir.
Ürünün yapım süresi yapılacak ürüne göre değişir. 1 ile 5 saatte bir ürün yapılabildiği gibi aynı sürede 30-40 tane ürün de yapılabilmektedir.
Cam üflemeciliğinde önce dizayn önemlidir. Her şeyin önce kağıtta belirlenmiş olması gerekir.
Cam üflemeciliğinin ürünleri özellikle yabancı turistler tarafından büyük ilgi görmektedir.
Gazi Üniversitesi Türk Halkbilimi Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayınları Türkiye’de 2004 Yılında Yaşayan Geleneksel Meslekler Kitabı, ( M. Öcal Oğuz, Emine Aydoğan, Nilgül Aytuzlar, Tuba Saltık Özkan