Kadir alayı, Kadir gecesi padişahın saraydan çıkıp namaz kılmak için camiye gitmesi sırasında oluşturulan alayın adı. (Tarih-ı Atâ’da verilen bilgilere göre Kadir gecesi, sarayda iftar eden padişah, nöbetçilerin ve saray görevlilerinin eşliğinde Ayasofya Camisi’ne yürüyerek gider, namazını kıldıktan sonra, yine aynı şekilde saraya dönerdi. Bu gidiş ve gelişte alayın önünde 40 fener yer aldıktan başka, padişahın geçeceği yollar da meşalelerle aydınlatılırdı.)
Osmanlı padişahlarının kadir gecesinde saray yakınlarındaki camilerden birinde teravih namazı kılması münasebetiyle düzenlenen alay.
Gece düzenlenen kadir alayının uygulanış bakımından bayram alay ile cuma selamlığına benzeyen yönleri de vardır.
Ramazan geleneklerinin ibadetle ilgili olarak en yoğun gecesi, Kuran’ın nazil olmaya başladığı 27. gece olan kadir gecesidir. İstanbul halkı da kadir gecesinin anlamına uygun olarak selatin camilerinde teravih namazı kılmak için yollara düşer, camilere gidiş ve dönüş ayrı bir özellik taşırdı.
Osmanlı padişahları da kadir gecesinde düzenlenen büyük bir alayla saraydan çıkar ve teravih namazını kılacağı camiye gelirler, namazdan sonra da aynı yoldan alay halinde dönerlerdi. Ramazan yaz mevsimine rastlamış ve padişah da yazlık sarayda ise kadir gecesinde saltanat kayığıyla deniz yolundan Topkapı Sarayı’na gelirdi, iftardan sonra, cuma selamlığına katılmakla görevli olan kimselerle birlikte saraydan çıkan padişah, Ayasofya Camii’ ne giderdi.
Bâbüssaade’den Ayasofya Camii’ne kadar yolun iki yanı kandiller, fanuslar ve meşalelerle aydınlatılır, “selam” ve “alkış” larla padişahı izleyen ya da uğurlayanlar benzer törenlerle de cami dönüşünde karşılarlardı. Kadir alayının gidiş ve dönüş sırasında önünde 20 kadar eli meşaleli, arkasında ise 40 kadar fenerli haseki bulunurdu.
19- yy’da sahil saraylarda yaşamaya başlayan padişahlar, Ayasofya Camii yerine Beşiktaş’a yakın yerlerde bulunan Kılıç Ali Paşa, Nusretiye, Dolmabahçe, Sinan Paşa ve Yıldız camilerine giderlerdi. Böylece cuma, bayram ve kadir alayları da padişahın yaşadığı sarayla gideceği cami arasındaki seçilmiş yolda düzenlenirdi.