Ölüm sonrası neler yapılır? Ülkemizde ölüm sonrası yapılan uygulamalar nelerdir?
Ölümden hemen sonra yapılan işlemlerin bir bölümü doğrudan doğruya cesetle ilgiliyken, bir bölümü de ceset çevresinde toplanmaktadır.
Ölünün öte dünyaya gönderilişine ön hazırlık niteliğindeki bu işlemlerin kimilerinin temelinde ölene “canlı” gözüyle bakmanın ve ondan korkmanın tipik belirtileri yatarken, kimilerinde de hijyenik düşünceler ve dinsel gelenekler rol oynamaktadır.
Bu tür işlemlerin en çok görülenleri şunlardır:
ı) Ölenin gözleri kapatılır
- a) “Gözüne toprak kaçmasın!” diye (Lalahan K. /Ank., Nallıhan).
- b) “Bu dünyada gözü kalmasın” diye (Derekışla K. /Ank., Çubuk, Niğde).
- c) “Gözü arkada kalmasın” diye (Kastamonu, Sivas, Kevenli K./Sıv., Maraş, Kırşehir).
- d) Mezara gözü açık gitmesin” diye (Durağan).
- e) Çirkin ve korkunç görünmesin” diye (Hopa, Rize, Çankırı, Zara, Kayseri, Nallıhan, Çubuk, Afyon).
- f) “içine şeytan girmesin” diye (Erzurum, Çubuk).
- g) “Gözleri açık gitmesin, geride bıraktıklarına ölen duymasın” diye (Çankırı).
- h) “Ardından birini götürmesin” diye (Çorum).
- i) “Yıkanırken canlıymış gibi bakmasın” diye (Çorum).
- j) “Geride bıraktıklarını düşünmesin” diye (Boğazlayan).
- k) “Sinek oturmasın” diye (Merzifon).
- 1) “Yıkanırken su gitmesin” diye (Konya).
2) Ölünün çenesi bağlanır:
- a) “Korkunç ve çirkin görünmesin” diye (Afyon, Çubuk, Nallıhan, Zara, Uşak, Çankırı).
- b) “Yıkanırken su gitmesin” diye (Kızılcahamam, Merzifon, Uşak).
- c) “Çenesi sarkmasın” diye (Kırşehir, Konya, Merzifon, Niğde, Sivas, Boğazlayan, Balören B. /Çank., Lalahan K. /Ank.).
- d) “Ağzı ayık kalmasın” diye (Maraş, Kayseri, Çorum, Çankırı, Kastamonu) .
- e) “Ruhu yarılmasın” diye (Kevenli K. /Sıv.).
- f) “Ağzına toprak dolmasın” diye (Divriği, Durağan).
- g) “Şeytana ifade vermesin” diye (Erzurum).
- h) “İçine şeytan girmesin” diye (Çubuk).
- i) “Ağzından dışarıya kan, kusmak, köpük vb. boşalmasın” diye (Derekışla K. /Ank.).
3) Başı kıble yönüne çevrilir: ayaklan yan yana getirilir, elleri yan yana ya da göbek üstüne konur.
- a) “Tabuta kolay girsin” diye (Çankırı, Çorum, Kızılcahamam) .
- b) “Kabirde yatacağı biçimi alsın” diye (Sıvas).
- c) “Tanrının huzuruna düzgün gitsin” diye (Merzifon).
4) Ölünün üzerindekiler soyulur
5) Yatağı değiştirilir; ceset “rahat döşeğine alınır
6) Ölünün karnına bıçak, demir, makas, maşa, bakır, kayış vb. konur
- a) “Şişmesin” diye (Kayseri, Çankırı, Ankara, Çubuk, Kızılcahamam, Zara, Nusret K. /Balk., Sıvas, Maraş, Konya, Çorum, Hopa, Rize) .
- b) “Şeytan gelmesin” diye (Nallıhan).
- c) “Günahı azalır” diye (Ayaş).
- d) “Hortlamasın” diye (Datça).
7) Ölünün bulunduğu odanın pencereleri açılır (Kastamonu, Kırşehir, Lalahan K. /Ank., Balören B. /Çank., Çorum, Boğazlayan, Merzifon, Niğde, Kevenli K. /Sıv., Ayaş, Çubuk, Ankara, Talas, Maraş30).
- a) “Ruhu çıksın” diye} (Kırşehir, Lalahan K./Ank., Balören B. /Çank., Boğazlayan, Talas).
“Ölüm kokusu çıksın” diye (Merzifon); “kabir kokusu gitsin” diye (Durağan); “temiz hava vursun” diye (Erzurum); “kötü hava çıksın” diye (Kırşehir, Balören B. /Çank., Konya, Zara, Çubuk, Kayseri, Nallıhan, Çankırı).
- c) “Azrail çıksın” diye (Kevenli K./Siv.).
- d) “Melekler içeri girsin” diye (Çubuk).
8) Ölünün bulunduğu oda aydınlatılır^ (Kırşehir, Balören B./Çank.» Konya, Sİvas, Zara, Kayseri , Nallıhan, Çankırı, Erzurum, Durağan, Merzifon, Divriği, Ankara, Çubuk, Kızılcahamam, Ayaş, Nusret K. /Balk., Niğde, Maraş, Çorum, Hopa, Rize, Lalahan K. /Ank, Afyon, Uşak, Kastamonu, Datça, Haymana, İstanbul, Urfa, Muş).
g) Ölünün başucunda kuran okunur (Her yerde).
Sedat Veyis Örnek, Anadolu Folklorunda Ölüm