Anadolu’nun güney kesimlerinde (İçel, Isparta, Burdur, Antalya) Teke Türkmenlerince oynanan oyunlara teke oyunları, bu oyunların müziklerine de “Teke Havası” denilmektedir.
Oyunların adı tarihi “Teke” devletinin adından gelmektedir. 1277’de Karamanoğlu Mehmet Bey’in izniyle Teke Paşa bir devlet kurmuş ve bu devlete kendi adını vermiştir. Teke yöresi olarak bilinen bu sahanın kültürü de aynı isimle anılmıştır.
Teke zortlatması tabiri ise, Teke denilen ve yörede çok olan karakeçinin erkeğinden ve onun hareketlerinin yansımasından ileri gelmektedir. Sekme, arkaya dönerek kaçma, ani korkulu sıçrayışlar teke oyunlarında görülmektedir. Ayrıca yöresel tanımlamaya uygun olarak, teke oyunları Teke Türkmenlerinin oturduğu yörenin oyunlarına verilen genel bir ad olarak da kabul edilmektedir.
Bu oyunlarda tekenin davranışları ortaya konulmaktadır. Havaların süratli olması nedeniyle 9 tartımlı ritmler 16’lık değerlerle yazılır.
Genellikle Teke oyunlarında 3 ana bölüm bulunmaktadır. Tingildeme bölümü, tek ayak üstünde sekme, bir ayak üstünde oynar gibi tüğmek (koşmak) dir. Eşlik çalgıları genellikle sipsi ve üç telli cura’dır. Kaval ve kabak kemane de oyunlara eşlik eder. Fethiye civarlarında davul – zurna ikilisi İle oynanan oyun örnekleri de mevcuttur. Oyunlar kadın erkek birlikte ya da yalnız erkekler veya yalnız kadınlar tarafından oynanır.
Burdur’u tamamen içine alan Teke kültürünün yayıldığı alan Fethiye – Ortaca (Muğla), Acıpayam – Kızılhisar – Honaz (Denizli), Dinar, Başmakçı (Afyon), Yalvaç – Şarki Karaağaç (Isparta), Cevizli – Akseki -Manavgat – Alanya (Antalya) ile çevrili yörelerdir.
Bu geniş alanda yaşayan topluluklar arasında siyasi, ticari ve sosyal ilişkiler doğal olarak bir gelişme göstermiştir. Yörenin hemen hemen her kesiminde kurulan, asırlar boyu devam etmiş ve bugün de halen devam eden Pazar’lar (Korkuteli – Fethiye – Çavdır – Karamanlı – Karahöyük vb.) ile yakın zamana kadar devam eden mevsimlik yörük göçlerinin Teke kültürünün yayılmasında rolü büyüktür.
Zortlatmaların dışında Zeybek, Kabaardıç, Düz Oyun, Boğaz Havası gibi başka oyunlar da oynanır. Zortlatma ailesi içinde Dımıdan, Gakgili, Dakgili gibi yine 9’lu usulde olan oyunlar da vardır. Teke zortlatmaları oynanmadan önce yörede “Gurbet Havası” tabir edilen uzun havalar okunur. Bu havalar yöre halkının çeşitli sosyal olaylara gösterdiği duyarlılığı simgeleyen hüzünlü havalardır. Bunların arkasından okunan hızlı tempodaki Zortlatma, Kıvrak Zeybek, Kabaardıç gibi oyun havaları gurbet havasının yarattığı hüzünlü ve ağır havayı heyecanlı bir coşkuya dönüştürürler.
