Tabiatta mevcut şekiller arasında taş ve kayalar, Türklerin muhtelif fonksiyonlar kazandırmak suretiyle inanç yumağına kattığı unsurlardandır. Bunlar arasında, “Yada Taşı” diye adlandırılan bir cins taş, Türk hayatında uzun asırlar, olağanüstü nitelikleri ile yaşamıştır. Yada Taşı ile ilgili Kaşgarlı Mahmut, daha XI. yüzyılda, şu malumatı vermektedir. “Ben, bunu Yağma ülkesinde gördüm, orada bir yangın olmuştu, mevsim yazdı. O sıcakta kar yağdırıldı ve Ulu Tanrı’nın izniyle yangın söndürüldü.
Eski Türkler bu taş ile birçok iş yaparlardı. Yağmur ve kar yağdırmak, havayı değiştirmek gibi çeşitli işleri için bu taş kullanılmaktaydı.
Musul ve Erbil arasında, Kırmanç ve Türkmenlerin sarılık tedavisi için gittikleri ziyaretlerden birisi de Eshabı Karadır. Burası halkın, diğer dilekleri için de ziyaret edilir, muradı olanlar burada kurban keserlerdi. Burası ile ilgili bir anlatıma göre; karpuz çalan birisinin burada karpuzu ve bıçağı taş olmuştur.’
Doğu Anadolu’da da yasağı ihlal sonucu taş kesilme motifine sık rastlanılmaktadır. Bitlis’te Altan Kalbur denilen tepeden yuvarlanan taşların gazaba uğramış hayvanlar olduğuna inanılır. Taş kesilen bu hayvanlardan at’ın etrafında yedi defa dönülür, niyetliler bu sırada yerden gelen bir ses duyarlarsa, niyetlerinin olacağına inanırlar. Taş|ar ve taş kesilme ile ilgili inanma ve anlatımlar, Anadolu’nun bir çok yerinde var iken.’ ‘ aynı şeyier Kuzey Irak’ın Türkmen ve Kırmançları arasında da yaygındır. Halk, Erbil’deki Üzeyir Peygamberi, yel ve romatizma hastalıkları için ziyaret etmektedir. Burada türbenin kapısının önünde bir taş vardır, hasta sırtını bu taşa dayar, muradı oluncâ kurban keser veya şeker dağıtır. Ağırnas’da Alkarısı’ndan bebek ve annesinin korunması için yapılan kırklamada kırk ufak taş toplanır ve kırklanır.
Kaynak: Eski Türk Dini İzleri / Yaşar Kalafat (Taş ve Kaya İyesi)
